Tuesday, April 21, 2015

सम्पूर्ण षोडशमातृका-पूजन विधी-4

अथ मातृका ध्यानं
या श्री: स्वयं सुकृतिनां भवनेष्व लक्ष्मी:, पापात्मना कृतधियाँ हृदयेषु बुद्धि:। 
श्रद्धा सतां कुलजन प्रभवस्य लज्जा, तां त्वां नता: स्म परिपालय देविविश्वम॥

षोडशमातृका-चक्र​ आवाहन एवं स्थापन​-
ॐ गणपतये नम​:, गणपतिमावाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ गौर्यै नमः, गौरीमावाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ पद्मायै नम​:, पद्मामावाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ शच्यै नम​:, शचीमावाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ मेधायै नम​:, मेधामावाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ सावित्र्यै नमः, सावित्रीमावाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ विजयायै नमः, विजयामावाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ जयायै नमः, जयामावाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ देवसेनायै नमः, देवसेनामावाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ स्वधायै नम​:, स्वधामावाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ स्वाहायै नमः, स्वाहामावाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ मातृभ्यो नम​:, मातॄः आवाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ लोकमातृभ्यो नमः, लोकमातॄ: आवाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ धृत्यै नम​:, धृतिमावाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ पुष्ट्यै नम​:, पुष्टिमावाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ तुष्ट्यै नम​:, तुष्टिमावाहयामि, स्थापयामि ।
ॐ आत्मन​: कुलदेवतायै नम​:, आत्मन​: कुलदेवतामावाहयामि, स्थापयामि ।

प्रतिष्ठा:-
ॐ मनो जूतिर्जुषता माज्यस्य बृहस्पतिर्यज्ञमिमं तनोत्वरिष्टं यज्ञॅं समिमं दधातु । विश्वे देवास इह मादयन्तामो३ प्रतिष्ठा ॥

प्रार्थना:-
गौरी पद्मा शची मेधा सावित्री विजया जया । देवसेना स्वधा स्वाहा मातरो लोकमातरः ॥ धृतिः पुष्टिस्तथा तुष्टिरात्मनः कुलदेवता । गणेशेनाधिका ह्येता वृद्धौ पूज्यास्तु षोडश ॥
॥इति॥

गणनाथ के साथ उमा पदमा, 
शचि मेधा कृपा करि दीजे सहारा।
सावित्री विजया और जया, 
देवसेना स्वधा करुणामय धारा।।
स्वाहा स्वधा लोकमाता धृति, 
शुचि पुष्टि व तुष्टि हरौ महि भारा।
आत्मानः कुलदेवता है षोडश, 
पूर्ण करो शुभ काम हमारा।।

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

सम्पूर्ण पुण्याहवाचनम् विधी-3

यह आवश्यक नहीं की वरुण कलश से ही पुण्याहवाचन किया जाय, अलग से एक मिट्टी, तांबा, चाँदि के कलश में जल भरकर व वरुण कलश के साथ ही पूजा करके पुण्याहवाचन किया जा सकता है । पुण्याहवाचनके दिन आरम्भमें वरुण-कलशके पास जलसे भरा एक कलश​ भी रख दें ।  वरुण-कलशके पूजनके साथ-साथ इसका भी पूजन करें । पहले वरुण प्रार्थना करें ।

वरुण-प्रार्थना-
ॐ पाशपाणे नमस्तुभ्यं पद्मिनी जीविनायक । पुण्यावाचनं यावत तावत त्वं सुस्थिरो भव ॥

यजमान अपनी दाहिनी ओर पुण्याहवाचन-क्र्मके लिये वरण किए युग्म ब्राह्मणोंको, जिनका मुख उत्तर की ओर हो, बैठा ले । इसके बाद यजमान घुटने टेककर कमलाकार अपने अँगुलियों को फैलाकर उसमे कलश रखें और उसे अपने सिरसे लगाकर तीन बार प्रणाम करे । आचार्य मंत्र बोले यजमान आशिर्वाद मांगे-
यजमान- ॐ दीर्घा नागा नद्यो गिरयस्त्रीणि विष्णुपदानि च । तेनायु:प्रमाणेन पुण्यं पुण्यहं दीर्घमायुरस्तु ॥

ब्राह्मण- दीर्घमायुरस्तु ।
यजमान- ॐ दीर्घा नागा..
ब्राह्मण- दीर्घमायुरस्तु ।
यजमान- ॐ दीर्घा नागा..
ब्राह्मण- दीर्घमायुरस्तु ।
यजमान- ॐ अपां मध्ये स्थिता देवा: सर्वमप्सु प्रतिष्ठतम् । ब्राह्मणनां करे न्यस्ता: शिवा आपो भवन्तु न​: ॥
ॐ शिवा आप​: सन्तु । यह कहकर यजमान ब्राह्मणों के हाथमें जल दे ।
ब्राह्मण- सन्तु शिवा आप​: ।
यजमान- (पुष्प) लक्ष्मीर्वसति पुष्पेषु लक्ष्मीर्वसति पुष्करे । सा मे वसतु व्ऐ नित्यं सौमनस्यं सदास्तु मे ॥ सौमनस्यमस्तु ।
ब्राह्मण- ऽअस्तु सौमनस्यम्’
यजमान- (अक्षत) अक्षतं चास्तु मे पुण्यं दीर्घमायुर्यशोबलम । यद्यच्छ्रेयस्करं लोके तत्तदस्तु सदा मम॥ अक्षतं चारिष्टं चास्तु ।
ब्राह्मण- अस्त्वक्षतमरिष्टं चं’ ।
ऐसा बोलकर ब्राह्मण अक्षतको स्वीकार करें । इसी प्रकार आगे यजमान ब्राह्मणोंके हाथोंमें चन्दन, अक्षत, पुष्प आदि देता जाय, और ब्राह्मण इन्हें स्वीकार करते हुए यजमानकी मङ्गल कामना करें ।

यजमान- (चन्दन) गन्धाः पान्तु ।
ब्राह्मण- सौमङ्गल्यं चास्तु ।
यजमान- (अक्षत) अक्षताः पान्तु ।
ब्राह्मण- आयुष्यमस्तु ।
यजमान- (पुष्प) पुष्पाणि पान्तु ।
ब्राह्मण- सौश्रियमस्तु ।
यजमान- (सुपारी-पान) सफलताम्बूलानि पान्तु ।
ब्राह्मण- ऐश्‍वर्यमस्तु ।
यजमान- (दक्षिणा) दक्षिणाः पान्तु ।
ब्राह्मण- बहुदेयं चास्तु ।
यजमान- (जल) पुनरत्राऽऽप​: पान्तु।
ब्राह्मण- स्वर्चितमस्तु ।
यजमान- (हाथ जोड़कर) दिर्घमायुः शान्तिः पुष्टिस्तुष्टिः श्रीर्यशो विद्या विनयो वित्तं बहुपुत्रं बहुधनं चायुष्यं चास्तु ।
ब्राह्मण- ऽतथास्तुऽ ॐ दीर्घमायुः शान्तिः पुष्टिस्तुष्टिचास्तु ।

ऐसा कहकर ब्राह्मण यजमानके सिरपर कलशका जल छिड़ककर निम्नलिखित वचन बोलकर आशीर्वाद दें-

यजमान- (अक्षत लेकर) यं कृत्वा सर्ववेद-यज्ञ-क्रियाकरण-कर्मारम्भाः शुभाः शोभनाः प्रवर्तन्ते तमहमोङ्कार मादिं कृत्वा, ऋग​-यजु:- सामा ऽथर्स्जीवा र्वचनं बहुऋषिमतं समनुज्ञातं भव द्भिरनुज्ञातः पुण्यं पुण्याहं वाचयिष्ये ।
ब्राह्मण- वाच्यताम् ।

ऐसा कहकर निम्न मन्त्रोंका पाठ करे –
करोतु स्वस्ति ते ब्रह्मा स्वस्ति चाऽपि द्विजातय​: । सरीसृपाश्च ये श्रेष्ठास्तेभ्यस्ते स्वस्ति सर्वदा ॥ ययातिर्नहुषश्चैव धुन्धुमारो भगीरथः । तुभ्यं राजर्षयः सर्वे स्वस्ति कुर्वन्तु ते सदा ॥ स्वस्ति तेऽस्तु द्विपादेभ्यश्चतुष्पादेभ्य एव च । स्वस्त्यस्त्वापादकेभ्यश्च सर्वेभ्य​: स्वस्ति ते सदा ॥ स्वाहा स्वधा शची चैव स्वस्ति कुर्वंतु ते सदा । करोतु स्व्स्ति वेदादिर्नित्यं तव महामखे ॥ लक्ष्मीररुन्धती चैव कुरुतां स्वस्ति तेऽनघ । असितो देवलश्चैव विश्वामित्रस्तथाङ्गिराः ॥ वसिष्ठः कश्यपश्चैव स्वस्ति कुर्वन्तु ते सदा । धाता विधाता लोकेशो दिशश्च सदिगीश्वराः ॥ स्वस्ति तेऽद्य प्रयच्छन्तु कार्तिकेयश्च षण्मुखः । विवस्वान् भगवान् स्वस्ति कतोतु तव सर्वदा ॥ दिग्गजाश्चैव चत्वार​: क्षितिश्च गगनं ग्रहा:। अधस्ताद् धरणीं चाऽसौ नागो धारयते हि य​: ॥ शेषश्च पन्नगश्रेष्ठ​: स्वस्ति तुभ्यं प्रयच्छतु ।
ॐ द्रविणोदाः पिपीषति जुहोत प्रचतिष्ठत । नेष्ट्रादृतुभिरिष्यत ॥ सविता त्वा सवाना गुं सुवतामग्निर्गृहपतीना गुं सोमो वनस्पतीनाम । बृहस्पतिर्वाच इन्द्रो ज्यैष्ठ्याय रुद्रः पशुभ्यो मित्रः सत्यो वरुणो धर्मपतीनाम ॥ न तद्रक्षा गुं सि न पिशाचास्तरन्ति देवानामोजः प्रथमज गुं ह्येतत । यो बिभर्ति दाक्षायण गुं हिरण्य गुं स देवेषु कृणुते दीर्घमायुः स मनुष्येषु कृणुते दीर्घमायुः । उच्चा ते जातमन्धसो दिविसद्भूम्याददे । उग्र गुं शर्ममहिश्रवः ॥ उपास्मै गायता नरः पवमानायेन्दवे । अभि देवॉं२ इयक्षते ।
यजमान- व्रतजपनियमतपः स्वाध्यायक्रतुशमदमदयादानविशिष्टानांसर्वेषां ब्राह्मणानां मनः समाधीयताम्‌ ।
ब्राह्मण- समाहितमनसः स्मः ।
यजमान- प्रसीदन्तु भवन्तः ।
ब्राह्मण- प्रसन्नाः स्मः ।

इसके बाद यजमान पहले से रखे गये दो सकोरोंमेसे पहले सकोरेमें आमके पल्लव या दूबसे थोड़ा जल कलश से डाले और ब्राह्मण बोलते जाय -

पहले पात्र (सकोरे) में- ॐ शान्तिरस्तु । ॐ पुष्टिरस्तु । ॐ तुष्टिरस्तु । ॐ वृद्धिरस्तु । ॐ अविघ्नमस्तु । ॐ आयुष्यमस्तु । ॐ आरोग्यमस्तु ॐ शिवमस्तु । ॐ शिवं कर्मास्तु । ॐ कर्म समृद्धिरस्तु । ॐ धर्म समृद्धिरस्तु । ॐ वेद समृद्धिरस्तु । ॐ शास्त्रसमृद्धिरस्तु । धनधान्य समृद्धिरस्तु । ॐ पुत्रपौत्रसमृद्धिरस्तु । ॐ इष्टसंपदस्तु ।

दूसरे पात्र (सकोरे) में- ॐ अरिष्ट निरसन मस्तु । ॐ यत्पापं रोगोऽशुभमकल्याणं तद दूरे प्रतिहतमस्तु ।

पुनः पहले पात्र में - ॐ यच्छ्रेयस्तदस्तु । ॐ उत्तरे कर्मणि विघ्नमस्तु । ॐ उत्तरोत्तर महरहरभिवृद्धिरस्तु । ॐ उत्तरोत्तराः क्रियाः शुभाः शोभनाः संपद्यंताम । ॐ तिथि करण मुहुर्त नक्षत्र संपदस्तु । ॐ तिथि करण मुहुर्त नक्षत्र ग्रह लग्नादि देवताः प्रीयंताम । ॐ तिथिकरणेमुहुर्तनक्षत्रे सग्रहे सलग्ने साधिदैवते प्रीयेताम । ॐ दुर्गा पांचाल्यौ प्रीयेताम । ॐ अग्निपुरोगा विश्वेदेवाः प्रीयंताम । ॐ इंद्रपुरोगा मरुद्‌गणाः प्रीयंताम । ॐ वसिष्ठ पुरोगा ऋषिगणाः प्रीयेताम । ॐ माहेश्वरी पुरोगा उमा मातरः प्रीयेताम । ॐ अरुंधति पुरोगा एकपत्‍न्यः प्रीयंताम । ॐ ब्रह्म पुरोगा सर्वे वेदाः प्रीयंताम । ॐ विष्णु पुरोगा सर्वे देवाः प्रीयंताम । ॐ ऋषयश्छंदास्याचार्या वेदा देवा यज्ञाश्च प्रीयंताम । ॐ ब्रह्म च ब्राह्मणाश्च प्रीयंताम । ॐ श्रीसरस्वत्यौ प्रीयेताम । ॐ श्रद्धामेधे प्रीयेताम । ॐ भगवती कात्यायनी प्रीयेताम । ॐ भगवती माहेश्वरी प्रीयेताम । ॐ भगवती पुष्टिकरी प्रीयेताम । ॐ भगवती तुष्टिकरी प्रीयेताम । भगवती ॐ ऋद्धिकरी प्रीयेताम । भगवती वृद्धिकरी प्रीयेताम । ॐ भगवंतौ विघ्नविनायकौ प्रीयेताम । सर्वाः कुलदेवताः प्रीयंताम । सर्वा ग्रामदेवताः प्रीयंताम । ॐ सर्वा इष्टदेवताः प्रीयन्ताम ।

दूसरे पात्र में- ॐ हताश्‍च ब्रह्मद्विषः । ॐ हताश्‍च परिपंथिनः । ॐ हताश्‍च कर्मणो विघ्नकर्तारः । ॐ शत्रवः पराभवं यांतु । ॐ शाम्यंतु घोराणि । ॐ शाम्यंतु पापानि । ॐ शाम्यंत्वीतय । ॐ शाम्यन्तूपद्रवाः ॥

पहले पात्र में- ॐ शुभानि वर्धंताम । 
ॐ शिवा आपः संतु । 
ॐ शिवा ऋतवः संतु । 
ॐ शिवा ओषधयः संतु । 
ॐ शिवा वनस्पतयः संतु । 
ॐ शिवा अतिथयः संतु । 
ॐ शिवा अग्नयः संतु । 
ॐ शिवा आहुतयः संतु । 
ॐ अहोरात्रे शिवे स्याताम ।
ॐ निकामे निकामे नः पर्जन्यो वर्षतु फलवत्यो न ओषधयः पच्यन्तां योगक्षेमो नः कल्पताम ॥ 
ॐ शुक्रांगारक बुध बृहस्पति शनैश्चर राहु केतु सोम सहितादित्य पुरोगा सर्वे ग्रहाः प्रीयंताम । 
ॐ भगवान नारायणः प्रीयताम । 
ॐ भगवान पर्जन्यः प्रीयताम । 
ॐ भगवान स्वामी महासेनः प्रीयताम्। ॐ पुरोऽनुवाक्यया यत्पुण्यं तदस्तु । 
ॐ याज्यया यत्पुण्यं तदस्तु । 
ॐ वषट्‌कारेण यत्पुण्यं तदस्तु । 
ॐ प्रातः सूर्योदये यत्पुण्यं तदस्तु ।

इसके बाद यजमान कलश को कलश के स्थान पर रखकर पहले पात्र में गिराये गये जल से मार्जन करे । परिवार के लोग भी मार्जन करें । इसके बाद इस जल को घर में चारों तरफ छिड़क दे । द्वितीय पात्र में जो जल गिराया गया है, उसको घरसे बाहर एकान्त स्थानमें गिरा दे ।
अब यजमान हाथ जोड़कर ब्राह्मणोंसे प्रार्थना करे -

यजमान- ॐ एतत्कल्याणयुक्तं पुण्यं पुण्याहं वाचयिष्ये ।
ब्राह्मण- वाच्यताम ।

इसके बाद यजमान फिरसे हाथ जोड़कर प्रार्थना करे -

यजमान- ॐ ब्राह्मं पुण्यमहर्यच्च सृष्ट्युत्पादनकारकम ।
(पहली बार) वेदवृक्षोद्भवं नित्यं तत्पुण्याहं ब्रुवन्तु नः ॥ भो ब्राह्मणाः । मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य गृहे करिष्यमाणस्य अमुककर्मणः पुण्याहं भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ पुण्याहम ।
यजमान- भो ब्राह्मणाः । मम ...करिष्यमाणस्य अमुककर्मणः
(दूसरी बार) पुण्याहं भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ पुण्याहम ।
यजमान- भो ब्राह्मणाः । मम ...करिष्यमाणस्य अमुककर्मणः
(तीसरी बार) पुण्याहं भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ पुण्याहम ।
ॐ पुनन्तु मा देवजनाः पुनन्तु मनसा धियः । पुनन्तु विश्‍वा भूतानि जातवेदः पुनीहि मा ॥
यजमान- पृथिव्यामुद्धृतायां तु यत्कल्याणं पुरा कृतम ।
(पहली बार) ऋषिभिः सिद्धगन्धर्वैस्तत्कल्याणं ब्रुवन्तु नः ॥ भो ब्राह्मणाः । मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य गृहे करिष्यमाणस्य अमुककर्मणः कल्याणं भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ कल्याणम ।
यजमान- भो ब्राह्मणाः । मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य गृहे
(दूसरी बार) करिष्यमाणस्य अमुककर्मणः कल्याणं भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ कल्याणम ।
यजमान- भो ब्राह्मणाः । मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य गृहे
(तीसरी बार) करिष्यमाणस्य अमुककर्मणः कल्याणं भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ कल्याणम ।
ॐ यथेमां वाचं कल्याणीमावदानि जनेभ्यः । ब्रह्मराजन्याभ्या शूद्राय चार्याय च स्वाय चारणाय च । प्रियो देवानां दक्षिणायै दातुरिह भूयासमयं मे कामः समृद्ध्यतामुप मादो नमतु ।
यजमान- ॐ सागरस्य तु या ऋद्धिर्महालक्ष्म्यादिभिः कृताः ।
(पहली बार) सम्पूर्णा सुप्रभावा च तामृद्धिं प्रबुवन्तु नः ॥ भो ब्राह्मणाः । मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य गृहे करिष्यमाणस्य अमुककर्मणः ऋद्धिं भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ ऋद्ध्यताम ।
यजमान- भो ब्राह्मणाः । मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य गृहे
(दूसरी बार) करिष्यमाणस्य अमुककर्मणः ऋद्धिं भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ ऋद्ध्यताम ।
यजमान- भो ब्राह्मणाः । मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य गृहे
(तीसरी बार) करिष्यमाणस्य अमुककर्मणः ऋद्धिं भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ ऋद्ध्यताम ।
ॐ सत्रस्य ऋद्धिरस्यगन्म ज्योतिरमृता अभूम । दिवं पृथिव्या अध्याऽरुहामाविदाम देवान्त्स्वर्ज्योतिः ॥
यजमान- ॐ स्वस्तिस्तु याऽविनाशाख्या पुण्यकल्याणवृद्धिदा ।
(पहली बार) विनायकप्रिया नित्यं तां च स्वस्तिं ब्रुवन्तु नः ॥ भो ब्राह्मणाः । मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य गृहे करिष्यमाणाय अमुककर्मणे स्वस्ति भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ आयुष्मते स्वस्ति ।
यजमान- भो ब्राह्मणाः! मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य गृहे
(दूसरी बार) करिष्यमाणाय अमुककर्मणे स्वस्ति भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ आयुष्मते स्वस्ति ।
यजमान- भो ब्राह्मणाः । मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य गृहे
(तीसरी बार) करिष्यमाणाय अमुककर्मणे स्वस्ति भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ आयुष्मते स्वस्ति ।
ॐ स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः स्वस्ति नः पूषा विश्‍ववेदाः । स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु ।
यजमान- ॐ समुद्रमथनाज्जाता जगदानन्दकारिका ।
(पहली बार) हरिप्रिया च माङ्गल्या तां श्रियं च ब्रुवन्तु नः ॥ भो ब्राह्मणाः । मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य गृहे करिष्यमाणस्य अमुककर्मणः श्रीरस्तु इति भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ अस्तु श्रीः ।
यजमान- भो ब्राह्मणाः । मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य गृहे
(दूसरी बार) करिष्यमाणस्य अमुककर्मणः श्रीरस्तु इति भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ अस्तु श्रीः ।
यजमान- भो ब्राह्मणाः । मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य गृहे
(तीसरी बार) करिष्यमाणस्य अमुककर्मणः श्रीरस्तु इति भवन्तो ब्रुवन्तु ।
ब्राह्मण- ॐ अस्तु श्रीः । ॐ श्रीश्‍च ते लक्ष्मीश्‍च पत्‍न्यावहोरात्रे पार्श्वे नक्षत्राणि रूपमश्‍विनौ व्यात्तम । इष्णन्निषानामुं म इषाण सर्वलोकं म इषाण ॥
यजमान- ॐ मृकण्डुनोरायुर्यद्‌ ध्रुवलोमशयोस्तथा । आयुषा तेन संयुक्ता जीवेम शरदः शतम ॥
ब्राह्मण- ॐ शतं जीवन्तु भवन्तः । ॐ शतमिन्नु शरदो अन्ति देवा यत्रा नश्‍चक्रा जरसं तनूनाम । पुत्रासो यत्र पितरो भवन्ति मा नो मध्या रीरिषतायुर्गन्तोः ॥
यजमान- ॐ शिवगौरीविवाहे या या श्रीरामे नृपात्मजे । धनदस्य गृहे या श्रीरस्माकं सास्तु सद्मनि ॥
ब्राह्मण- ॐ अस्तु श्रीः ।
ॐ मनसः काममाकूतिं वाचः सत्यमशीय । पशूना रूपमन्नस्य रसो यशः श्रीः श्रयतां मयि स्वाहा ॥
यजमान- प्रजापतिर्लोकपालो धाता ब्रह्मा च देवराट । भगवाञ्छाश्‍वतो नित्यं नो वै रक्षतु सर्वतः ॥
ब्राह्मण- ॐ भगवान प्रजापतिः प्रीयताम ।
ॐ प्रजापते न त्वदेतान्यन्यो विश्‍वा रूपाणि परि ता बभूव । यत्कामास्ते जुहुमस्तन्नो अस्तु वय स्याम पतयो रयीणाम ॥
यजमान - आयुष्मते स्वस्तिमते यजमानाय दाशुषे । श्रिये दत्ताशिषः सन्तु ऋत्विग्भिर्वेदपारगैः ॥ देवेन्द्रस्य यथा स्वस्ति यथा स्वस्तिगुरोर्गृहे । एकलिङ्गेः यथा स्वस्ति तथा स्वस्ति सदा मम ॥
ब्राह्मण- ॐ आयुष्मते स्वस्ति ।
ॐ प्रति पन्थामपद्महि स्वस्तिगामनेहसम ।
येन विश्‍वाः परि द्विषो वृणक्ति विन्दते वसु ॥
ॐ पुण्याहवाचनसमृद्धिरस्तु ॥
यजमान- अस्मिन पुण्याहवाचने न्यूनातिरिक्तो यो विधिरुप विष्टब्राह्मणानां वचनात श्रीमहागणपति प्रसादाच्च परिपूर्णोऽस्तु ।

दक्षिणाका संकल्प - कृतस्य पुण्याहवाचनकर्मणः समृद्ध्यर्थं पुण्याहवाचकेभ्यो ब्राह्मणेभ्य इमां दक्षिणां विभज्य अहं दास्ये ।
ब्राह्मण- ॐ स्वस्ति ।

अभिषेक
पुण्याहवाचनोपरान्त कलशके जलको पहले पात्रमें गिरा ले । अविधुर ब्राह्मण उत्तर या पश्चिम मुख होकर दूब और पल्लव के द्वारा इस जल से यजमान का अभिषेक करे । अभिषेक के समय यजमान अपनी पत्नीको बायीं तरफ कर ले । परिवार भी वहाँ बैठ जाय । अभिषेक के मन्त्र निम्नलिखित हैं-

ॐ पय​: पृथिव्यां पय ओषधीषु पयो दिव्यन्तरिक्षे पयो धा: । पयस्वती: प्रदिश​: सन्तु मह्यम्॥
ॐ पञ्च नद्य​: सरस्वतीमपि यन्ति सस्रोतस​: । सरस्वती तु पञ्चधा सो देशे भवत्सरित्॥
ॐ वरुणस्योत्तम्भनमसि वरुण्स्य स्कम्भसर्जनी स्थो वरुण्स्य ऋतसदनमा सीद ॥
ॐ पुनन्तु म देवजना: पुनन्तु मनसा धिय​: । पुनन्तु विश्वा भूतानि जातवेद​: पुनीहि मा ॥
ॐ देवस्य त्वा सवितु: प्रसवेऽश्विनोर्बाहुभ्यां पूष्णो हस्ताभ्याअम्। सरस्वत्यै वाचो यन्तुर्यन्त्रिये दधामि बृहस्पतेष्ट्वा साम्राज्येनाभिषिञ्चाम्यसौ ।

ॐ देवस्य त्वा सवितु: प्रसवेऽश्विनोर्बाहुभ्यां पूष्णो हस्ताभ्याम् । अश्विनोर्भैषज्येन तेजसे ब्रह्मवर्चसायाभि षिञ्चामि सरस्वत्यै भैषज्येन वीर्यायान्नाद्यायाभि षिञ्चामीन्द्रस्येन्द्रियेण बलाय श्रियै यशसेऽभि षिञ्चामि ॥ ॐ विश्वानि देव सवितर्दुरितानि परा सुव । यद्भद्रं तन्न आ सुव ॥ ॐ धामच्छदग्निरिन्द्रो ब्रह्मा देवो बृहस्पति: । सचेतसो विश्वे देवा यज्ञं प्रावन्तु न​: शुभे ॥
द्यौः शान्तिरन्तरिक्ष ग्वँग शान्तिः पृथिवी शान्तिरापः शान्तिरो षधयः शान्तिः। वनस्पतयः शान्तिर्विश्वे देवाः शान्तिर्ब्रह्म शान्तिः सर्व ग्वँग शान्तिः शान्तिरेव शान्तिः सा मा शान्तिरेधि॥ यतो यतः समीहसे ततो नो अभयं कुरु। शन्नः कुरु प्रजाभ्योऽभयं नः पशुभ्यः ॥ सुशान्तिर्भवतु॥


दक्षिणादान​- ॐ अद्य​...कृतैतत्पुण्याहवाचनकर्मण​: साड़्गतासिद्ध्यर्थं तत्सम्पूर्णफलप्राप्त्यर्थं च पुण्याहवाचकेभ्यो ब्राह्मणेभ्यो यथाशक्ति मनसोद्दिष्टां दक्षिणां विभज्य दातुमहमुत्सृजे ।

॥ इति ॥
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Saturday, March 14, 2015

सम्पूर्ण कलश स्थापन विधी-2

सर्व प्रथम कलश में रोली से स्वास्तिक (सातिया) बनाकर एवं उसके गले में धागा बाँध कर पूजन स्थान की वाँई ओर अबीर गुलाल से अष्टदल कमल बनाकर उसके मध्य में सप्तधान्य, गेहूँ अथवा चावल रखकर कलश स्थापित करें और पूजन करें।
कलश पूजनम्
कुंकुम से भूमि पर अष्टदल बनाएं, भूमि का स्पर्श करें।
ॐ मही द्यौ: पृथिवी च न ऽइमं यज्ञं मिमिक्षताम । पिपृतान्नो भरीमभि: ॥

कलशे जलपूरणम् :-
ॐ वरुणस्योत्तम्भनमसि वरुणस्य स्कम्भसर्जनी स्त्थो वरुण्स्य ऽऋतसदन्न्यसि वरुणस्य  ऽऋतसदनमसि वरुणस्य ऽऋतसदनमासीद ॥

गन्धप्रक्षेप :-
ॐ त्वां गन्धर्वा ऽअखनँस्त्वामिन्न्द्रस्त्वाँ बृहस्पति: । त्वामोषधे सोमो राजा विद्वान्न्यक्ष्मादमुच्च्यत ॥

धान्यप्रक्षेप :-​
ॐ धान्यमसि धिनुहि देवान्प्राणायत्त्वो दानायत्वा व्यानायत्वा । दीर्घानु प्रसतिमायुषेधान्देवोवः सविताहिरण्यपाणिः प्रति गृभ्णात्वच्छिद्रेण पाणिना चक्षुषे त्वा महीनां पयोऽसि ॥

सर्वौषधीप्रक्षेप :-
ॐ या ओषधी: पूर्वा जाता देवेब्भ्यस्त्रि युगं पुरा । मनैनु बब्भ्रूणामह गूं शतं धामानि सप्त च ॥

दूर्वाप्रक्षेप :-
ॐ काण्डात काण्डात्प्ररोहन्ती, परुषः परुषस्परि। एवा नो दूवेर प्र तनु, सहस्त्रेण शतेन च॥

पञ्चपल्लवप्रक्षेप :-
ॐ अश्श्वत्थे वो निषदनं पर्ण्णे वो वसतिष्कृता। गोभज ऽइत्किला सथयत्सनवथ पूरुषम्॥

सप्तमृदाप्रक्षेप :-
ॐ स्योना पृथिवि नो भवानृक्षरा निवेशनी । यच्छा नः शर्म सप्रथाः ॥ अश्वस्थानाद गजस्थानाद वल्मिकात्संगमात्हृदात् । राजग्दाराच्च गोगोष्ठान मृदमानीय निक्षिपेत् ॥

कुशप्रक्षेप :-
ॐ पवित्रे स्थो वैष्णव्यौ सवितुर्वः प्रसव उत्पुनाम्यच्छिद्रेण पवित्रेण सूर्यस्य रश्मिभिः। तस्त ते पवित्र पते पवित्रपूतस्य यत्कामः पुने तच्छकेयम्॥

फलप्रक्षेप :-
ॐ या: फलिनीर्या अफला अपुष्पा याश्च पुष्पिणी:। बृहस्पति प्रसूतास्ता नो मुञ्चन्त्व गूं हस:॥

पञ्चरत्नप्रक्षेप :-
ॐ परि वाजपति: कवि रग्निर्हव्यान्य क्रमीत । दधद्रत् ॐ नानि दाशुषे ॥

हिरण्यप्रक्षेप :-
ॐ हिरण्यगर्ब्भ: समवर्त्तताग्ग्रे भूतस्य जात: पतिरेक ऽआसीत । स दाधार पृथ्वीं ध्यामुतेमां कस्मै देवायहविषा विधेम ॥

रक्तसूत्रेण वस्त्रेण वा कलशं वेष्टयेत् :-
ॐ सुजातो ज्योतिषा सह शर्मवरूथ मासदत्स्वः । वासोग्ने विश्वरूपर्ठ संव्ययस्व विभावसो ॥

कलशस्योपरि पूर्णपात्रं न्यसेत् :-
ॐ पूर्णादर्वि परापत सुपूर्णा पुनरापत । वस्न्नेव विकीर्णावहा इषमूर्ज शतक्रतो ॥ पिधानं सर्ववस्तुनां सर्वकार्यार्थ साधनम्,। संपूर्ण: कलशो येन पात्रं तत्कलशोपरि॥

कलश पर पूर्णपात्र रखें ।
पूर्णपात्रोपरि श्रीफलं नारिकेलं वा न्यसेत् :-
ॐ श्रीश्चते लक्ष्मीश्च पत्न्यावहोरात्रे पार्श्वे नक्षत्राणि रूपमश्विनौ व्यात्तम । इष्णन्निषाणामुम्मऽइषाण, सर्वलोकम्मऽइषाण ।

पूर्णपात्र पर नारियल रखें।
नोट- अधोमुखं शत्रु विवर्धनाय ऊर्धवस्य वस्त्रं बहुरोग वृध्यै। 
प्राचीमुखं वित विनाशनाय तस्तमात‍् शुभं संमुख्यं नारीलेलंष्।
वरुणमावाहयेत् :-
ॐ तत्त्वा यामि ब्रह्मणा वन्दमानस्तदा शास्ते यजमानो हविर्भिः । अहेडमानो वरुणेह बोध्युरुश गुं समा न आयुः प्र मोषीः॥
भगवन्वरुणागच्छ त्वमस्मिन कलशे प्रभो । कुर्वेऽत्रैव प्रतिष्टां ते जलानां शुद्धिहेतवे ॥
अस्मिन् कलशे वरुणं सांगाय सपरिवारं सायुधं सशक्तिकमावायामि स्थापयामि । ॐ अपांपतये वरुणाय नम​: । इति पञ्चोपचारैर्वरुणं सम्पूज्य ।

कलशस्थितदेवानां नदीनाम् तीर्थानाम् च आवाहनम् :-
कलाकला हि देवानां दानवानां कलाकला: । संगृह्य निर्मितो यस्मात् क्लशस्तेन कथ्यते ॥ कलश्स्य मुखे विष्णु: कण्ठे रुद्र समाश्रित​:। मूलेत्वस्य स्थितो ब्रह्माम्ध्ये मातृगणा: स्मृता: ॥ कुक्षौ तु सागर​: सप्त सप्त्द्वीपा च मेदिनी । अर्जुनी गोमती चैव चन्द्रभागा सरस्वती ॥ कवेरी कृष्ण्वेणा च गंगा चैव महानदी । तापी गोदावरी चैव माहेन्द्री नर्मदा तथा ॥ नदाश्च विविधा जाता  नद्य​: सर्वास्तथापरा: । पृथिव्यां यानि तीर्थानि कलशस्थानि तानि वै ॥ सर्वे समुद्रा: सरितस्तीर्थानि जलदा नदा: । आयान्तु मम शान्त्यर्थं दुरितक्षयकारका: ॥ ऋग्वेदोऽथ यजुर्वेद​: सामवेदो ह्यथर्वण​: । अंगैश्च सहिता: सर्वे कलशं तु समाश्रिता: ॥ अत्र गायत्री सावित्री शान्ति पुष्टिकरी तथा । आयान्तु मम शान्त्यर्थम दुरितक्षयकारकाः ॥

इन मन्त्रों का उच्चारण कर अक्षत छोड़ते जायें ।
अक्षतान् गृहीत्वा प्राणप्रतिष्ठां कुर्यात् :-
ॐ मनो जूतिर्ज्जुषतामाज्ज्यस्य बृहस्ष्पतिर्य्यज्ञामिमं तनोत्वरिष्टं य्यज्ञ गुं समिमं दधातु। विश्वे देवास ऽइह मादयन्तामो३ प्रतिष्ठ । कलशे वरुणाद्यावाहितदेवता: सुप्रतिष्ठिता: वरदा: भवन्तु । ॐ वरुणाद्यावाहित देवताभ्यो नम​:।।

कलश पर चावल छोड़कर स्पर्श करें ।
कलशस्य चतुर्दिक्षु चतुर्वेदान्पूजयेत् :-
पूर्वे- ऋग्वेदाय नम​: । दक्षिणे- यजुर्वेदाय नम​: । पश्चिमे- सामवेदाय नम​: । उत्तरे- अथर्वेदाय नम​: । कलशमध्ये अपाम्पतये वरुणाय नम​: ।

कलश के चारों तरफ तथा मध्य में चावल छोड़े ।
षोडशोपचारै: पूजनम् कुर्यात् :-
आसनार्थेऽक्षतान समर्पयामि । पादयो: समर्पयामि । हस्तयो: अर्घ्यं समर्पयामि । आचमनं समर्पयामि । पञ्चामृतस्नानं समर्पयामि । शुद्धोदकस्नानं समर्पयामि । स्नानांगाचमनं समर्पयामि । वस्त्रं समर्पयामि । आचमनं समर्पयामि । यज्ञोपवीतं समर्पयामि । आचमनं समर्पयामि । उपवस्त्रं समर्पयामि । गन्धं समर्पयामि । अक्षतान समर्पयामि । पुष्पमाला समर्पयामि । नानापरिमलद्रव्याणि समर्पयामि । धूपमाघ्रापयामि । दीपं दर्शयामि । हस्तप्रक्षालनम । नैवेद्यं समर्पयामि । आचमनीयं समर्पयामि । मद्ये पानीय उत्तरापोशनं च समर्पयामि । ताम्बूलं समर्प्यामि । पूगीफलं समर्पयामि । कृताया: पूजाया: साद्गुण्यार्थे द्रव्यद्रक्षिणां समर्पयामि । मन्त्रपुष्पाञ्जलिं समर्पयामि । अनय पूज्या वरुणाद्यावाहितदेवता: प्रीयन्तां न मा ।

कलश प्रार्थना :-
देवदानव संवादे मथ्यमाने महोदधौ । उत्पन्नौऽसि तदा कुंभ विधृतो विष्णुना स्वयम ॥१॥ त्वत्तोये सर्वतीर्थानि देवा: सर्वे त्वयि स्थिता: । त्वयि तिष्ठन्ति भूतानि त्वयि प्राणा: प्रतिष्ठता: ॥२॥ शिवः स्वयं त्वमेवासि, विष्णुस्त्वं च प्रजापतिः । आदित्या वसवो रुद्रा, विश्वेदेवाः सपैतृकाः ॥३॥ त्वयि तिष्ठन्ति सर्वेऽपि, यतः कामफलप्रदाः । त्वत्प्रसादादिमं यज्ञं, कर्तुमीहे जलोद्भव । सान्निध्यं कुरु मे देव! प्रसन्न भव सर्वदा ॥४॥ नमो नमस्ते स्फटिक प्रभाय सुश्वेतहाराय सुमंगलाय । सुपाशहस्ताय झषासनाय जलाधनाथाय नमो नमस्ते ॥ ॐ अपां पतये वरुणाय नमः । ॐ वरुणाद्यावाहित देवताभ्यो नमः। ​ अनया पूजया कलशे वरुणाद्यावाहितदेवता: प्रीयन्ताम्..

वास करहिं मुख में लक्ष्मीपति, 
कण्ठ में वास करें त्रिपुरारी। 
मूल में ब्रह्मा निवास करें, 
मध्य में माताएं मंगलकारी।।
सागर द्विप नदी वसुधा, 
सब तीरथ वेद भी है शुभकारी। 
हे वरुण देव विराजो यहाँ, 
दुःख दूर करो विनती है हमारी।।

॥इति॥
~~~~~~~~

गणपती पूजन -1

॥ श्रीगणेशाय नम:॥


मंगलम दिशतु मे विनायको मंगलम दिशतु मे सरस्वती ।
मंगलम दिशतु मे जनार्दनो मंगलम दिशतु मे सदा शिव॥
ॐ स॒ह ना॑ववतु । स॒ह नौ॑ भुनक्तु । स॒ह वी॒र्यं॑ करवावहै । ते॒ज॒स्विना॒वधी॑तमस्तु॒ मा वि॑द्विषा॒वहै॓॥
॥ॐ शान्तिः॒ शान्तिः॒ शांतिः॥
सर्वेषु धर्मकार्येषु पत्नी दक्षिणत: शुभा। अभिषेके विप्रपादक्षालने चैव वामत:॥ (संस्कार कौस्तुभ)
अर्थात- समस्त धर्म कार्यों में पत्नी को दाहिनी ओर बैठाना चाहिए, परंतु शिवाभिषेक ब्राह्मण के पादप्रक्षालन आदि कार्यों में पत्नी को वांम भाग में बैठाना चाहिए।

आचमन 
  1. ॐ केशवाय नम:। 
  2. ॐ माधवाय नम:। 
  3. ॐ नारायणाय नम:।
पवित्र मंत्र:
ॐ अपवित्र: पवित्रोवा सर्वावस्थां गतोऽपिवा। य: स्मरेत पुण्डरीकाक्षं स बाह्याभ्यन्तर: शुचि:॥

पवित्रधारणम्! 
ॐ पवित्रे स्त्थो व्वैष्णव्यौसवितुर्व: प्रसवऽउत्पुनाम्यच्छिद्रेण-पवित्रेण सूर्यस्य रश्मिभि:। तस्यते पवित्रपते पवित्रपूतस्य यत्त्काम: पुनेतच्छकेयम्॥

आसन शुद्धी
ॐ पृथ्वि! त्वया धृता लोका देवि! त्वं विष्णुना धृता। त्वं च धारय मां दिवि! पवित्रं कुरु चासनम्।

मंगलतिलकम्
स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः स्वस्ति नः पूषा विश्वेवेदाः। 
स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु॥

कर्मपात्र पूजनम्
अपनी बायीं तरफ भूमि पर त्रिकोणात्मक या चतुष्कोणात्मक मण्डल बनाकर गन्धाक्षत से पूजन कर उस पर कर्मपात्र रखकर:-
ॐ शं नो देवीरभिष्टय आपो भवन्तु पीतये। शं योरभि स्त्रवन्तु न:॥
गंगे! च यमुने! चैव गोदावरी! सरस्वति! नर्मदे! सिन्धु! कावेरि! जलेऽस्मिन्सन्निधिं कुरु॥

इसी तरह अड़्कुश मुद्रा से तीर्थों का आह्वाहन करें, मत्स्य मुद्रा से आच्छादित कर पञ्च प्रणव का जप करें, अब गन्धाक्षत लेकर वरुण का ध्यान करें।

वरुण ध्यानम्
ॐ तत्त्वायामि ब्रह्मणा वन्दमानस्तदाशास्ते यजमानो हविर्भिः॥ अहेळमानो वरुणेह बोध्युरुश गुँ समान आयुः प्रमोषीः॥
(ॐ भूर्भुव: स्व: अस्मिन कलशे वरुणं साड़्गाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय आवाह्यामि स्थापयामि। ॐ अपां पतये बं वरुणाय नम:॥ सर्वोपचारार्थे गन्धाक्षतपुष्पाणि समर्पयामि। नमस्करोमि।)

कलश का जल सामग्री में संप्रोक्षण करें।

भूतापसारणम्
पीली सरसों अथवा अक्षत लेकर पूजन-कर्मभूमि में चारो तरफ मंत्र पढते हुए भूतापसारण करें।
अपसर्पन्तु ते भूता ये भूता भूमि-संस्थिता। ये भूता विघ्नकर्त्तारस्ते नश्यन्तु शिवाज्ञया ॥१॥ 
अपक्रामन्तु भूतानि पिशाचा: सर्वतो दिशम्। सर्वेषामविरोधेन पूजाकर्म समारभे ॥२॥ 
यदत्र संस्थितं भूतं स्थानमाश्रित्य सर्वत:। स्थानं त्यक्त्वा तु तत्सर्वं यत्रस्थं तत्र गच्छतु ॥३॥ 
भूतप्रेतपिशाचाद्या अपक्रामन्तु राक्षसा:। स्थानदस्माद्! ब्रजन्त्यन्य त्स्वीकरोमि भुवं त्विमाम ॥४॥ 
भूतानि राक्षसा वापि येऽत्र तिष्ठन्ति केचन। ते सर्वेऽप्यपगच्छन्तु देव पूजां करोम्यहम ॥५॥

तीन बार ताली बजाकर सभी विघ्नों का अपसारण करें। भूमि में कुंकुम से त्रिकोण रेखा बनाकर पृथ्वी की पूजा करें-

आधारशक्ति पूजनम्
ॐ मही द्यौ: पृथिवी च न ऽइमं यज्ञमिमिक्षताम्। पिपृतान्नो भरीमभि:॥
भूमि का स्पर्श कर गंधाक्षत पुष्प छोड़ें। 
ॐ आधारशक्तये पृथिव्यै- नम:, कमलाशनाय नम:।

प्रार्थना करें।
पृथ्वि त्वया धृतालोका देवि त्वं विष्णुना धृता। त्वं च धारय मां देवि पवित्रं कुरु चासनम्॥

दीप प्रज्वाल्य-
क​लश के दाहिने भाग में दीपक स्थापन पूजन-
ॐ अग्निर्ज्ज्योतिषा र्ज्ज्योतिष्म्मा नृक्मोवर्च्चसा व्वर्च्चस्वान्। सहस्रदा ऽअसिसहस्रायत्त्वा॥ 
दीपो ज्योति: परं ब्रम्ह दीपो ज्योति: जनार्दन:। दीपो हरतु में पापं दीपज्योति: नमोऽस्तु ते ॥१॥
शुभम करोतु कल्याणम आरोग्यम धन सम्पदा। शत्रु बुद्धि विनाशाय दीपज्योति नमोस्तुते ॥२॥

गुरु ध्यानम्
गुरुर्ब्रम्हा गुरुर्विष्णु गुरुर्देवो महेश्वरः। गुरु साक्षात परब्रम्ह तस्मै श्री गुरवे नमः॥१॥
अखण्ड मण्डलाकारम्! व्याप्तम यॆन चराचरम। तत्पदम दर्शितम यॆन तस्मै श्री गुरवॆ नम:॥२॥

देव ध्यानम्
शान्ताकारम भुजगशयनम्! पद्मनाभम सुरेशम्, विश्वाधारम गगनसदृशम्! मेघवर्णं शुभाड्गम। लक्ष्मीकान्तम्! कमलनयनम योगिभिर्ध्यान गम्यम,  वन्दे विष्णुम भव भय हरम सर्व लौकैक नाथम्॥

स्वस्त्ययन पाठ
(हरि: ॐ) आ नो भद्राः क्रतवो यन्तु विश्वतोऽदब्धासो अपरितास उद्भिदः। देवा नो यथा सदमिद्! वृधे असन्नप्रायुवो रक्षितारो दिवे दिवे॥ दवानां भद्रा सुमतिरृजूयतां देवाना ग्वँग रातिरभि नो निवर्तताम्। देवाना ग्वँग सख्य मुप सेदिमा वयं देवा न आयुः प्रतिरन्तु जीवसे॥ तान्पूर्वया निविदा हूमहे वयं भगं मित्रमदितिं दक्षमस्रिधम्। अर्यमणं वरुण ग्वँग सोममश्विना  सरस्वती न: सुभगा मयस्करत्! तन्नो वातो मयोभु वातु भेषजं तन्माता पृथिवी तत्पिता द्यौ:। तद्! ग्रावाण: सोमसुतो मयोभुवस्तदश्विना श्रृणुतं धिष्ण्या युवम्॥ तमीशानं जगतस्तस्थुषस्पतिं धियञ्जिन्वमवसे हूमहे वयम्! तमीशानं जगतस्तस्थुषस्पतिं धियञ्जिन्वमसे हूसहे वयम्। पूषा नो यथा वेदसामसद वृधे रक्षिता पायुरदब्धः स्वस्तये॥ स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः स्वस्ति नः पूषा विश्वेवेदाः। स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु॥ पृषदश्वा मरुतः पृश्निमातरः शुभं यावानो विदथेषु जग्मयः। अग्निजिह्वा मनवः सूरचक्षसो विश्वे नो देवा अवसागमन्निह॥ भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवा भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः। स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवा ग्वँग सस्तनूभिर्व्यशेमहि देवहितं यदायुः॥ शतमिन्नु शरदो अन्ति देवा यत्रा नश्चक्रा जरसं तनूनाम्। पुत्रासो यत्र पितरो भवन्ति मा नो मध्या रीरिषतायुर्गन्तोः॥ अदिति र्द्यौरदितिरन्तरिक्ष मदितिर्माता म पिता स पुत्रः। विश्वे देवा अदितिः पञ्चजना अदितिर्जातमदितिर्जनित्वम्॥ द्यौः शान्तिरन्तरिक्ष ग्वँग शान्तिः पृथिवी शान्तिरापः शान्तिरोषधयः शान्तिः। वनस्पतयः शान्तिर्विश्वे देवाः शान्तिर्ब्रह्म शान्तिः सर्व ग्वँग शान्तिः शान्तिरेव शान्तिः सा मा शान्तिरेधि॥ यतो यतः समीहसे ततो नो अभयं कुरु। शन्नः कुरु प्रजाभ्योऽभयं नः पशुभ्यः॥ सुशान्तिर्भवतु ॥ ॐ विश्वानि देव सवितर्दुरितानि परा सुव यद भद्रं तन्न आ सुव॥

मंगल पाठ
सुमुखश्चैक दन्तश्च कपिलो गज कर्णकः। लम्बोदरश्च विकटो विघ्ननाशो  विनायकः॥१॥ ध्रूम्रकेतुर्गणाध्यक्षो भाल चन्द्रो गजाननः। द्वाद्शैतानि नामानि य: पठेच्छृणुयादपि॥२॥

संकल्प
ॐ विष्णुर्विष्णुर्विष्णु: । श्रीमद्भगवतो महापुरुषस्य विष्णोराज्ञया प्रवर्तमानस्य अद्य ब्रह्मणो द्वितीये परार्धे श्रीश्वेत वाराह कल्पे वैवस्वत मन्वन्तरे अष्टाविशतितमे युगे कलियुगे कलि प्रथमचणे भूर्लोके भारतवर्षे जम्बूद्विपे भरतखण्डे आर्यावर्तान्तर्गत ब्रह्मावर्तस्य अमुकक्षेत्रे अमुकदेशे अमुकनाम्निनगरे (ग्रामे वा) श्रीगड़्गायमुनयोरमुकदिग्भागे देवब्राह्मणानां सन्निधौ श्रीमन्नृपति वीरविक्रमादित्य समयतोऽमुकसंख्या -परिमिते प्रवर्त्तमानसंवत्सरे प्रभवादि षष्ठि -संवत्सराणां मध्ये अमुक नामसंवत्सरे, अमुकायने, अमुकऋतौ, अमुकमासे, अमुकपक्षे, अमुकतिथौ, अमुकवासरे, अमुकनक्षत्रे, अमुकयोगे, अमुककरणे, अमुकराशिस्थिते चन्द्रे, अमुक राशि स्थिते श्रीसूर्ये, अमुक देवगुरौ शेषेशु ग्रहेषु यथा यथा राशि स्थान स्थितेषु सत्सु एवं ग्रह गुण विशेषण विशिष्टायां शुभपुण्यतिथौ अमुक गोत्रोत्पन्नस्य अमुकशर्मण: (वर्मण:, गुप्तस्य वा) सपरिवारस्य ममात्मन: श्रुति स्मृति पुराणोक्त्पुण्य फलावाप्त्यर्थं मम ऐश्वर्याभिवृद्धयर्थम अप्राप्तलक्ष्मीप्राप्त्यर्थं प्राप्त लक्ष्म्या श्चिरकाल संरक्षणार्थं सकलमन- इप्सित कामना संसिद्धयर्थं लोके व सभायां राजद्वारे वा सर्वत्र यशोविजयलाभादि प्राप्त्यर्थं समस्तभयव्याधिजरापीडामृत्यु परिहारद्वारा आयुरारोग्यैश्वर्याद्यभिवृद्धर्थं तथा च मम जन्मराशे: सकाशाद्ये केचिद्विरुद्ध चतुर्थाष्टम द्वादशस्थान स्थिता: क्रूरग्रहा: तै: सूचितं सूचयिष्यमाणञ्च यत्सर्वारिष्टं तद्विनाश द्वारा सर्वदा तृतीयैकादश स्थानस्थित वच्छुभफल प्राप्त्यर्थं पुत्र पौत्रदि- सन्ततेरविच्छिन्न वृद्धयर्थम्! आदित्यादिन्नवग्रहानूकूल -वासिद्धर्थम इन्द्रादि -दशदिक्पालप्रसन्नतासिद्धर्थम्। आधिदैविकाधिभौतिकाध्यात्मिका -त्रिविधतापोपशमनार्थं धर्मार्थ काम मोक्ष फलावाप्त्यर्थं यथा-ज्ञानं यथा -मिलितोपचारद्रव्यै: अमुक देवस्य पूजनं करिष्ये। तदड़्गत्वेन गणपत्यादि देवानां पूजनञ्च करिष्ये।

गणपती पूजा
आह्वाहन-
ॐ गणानां त्वा गणपति गुं हवामहे, प्रियाणां त्वा प्रियपति गुं हवामहे। निधीनां त्वा निधिपति गुं हवामहे, वसोमम आहमजानि गर्भधमा त्वं जासि गर्वधम्म।
ॐ अम्बे अम्बिके अम्बालिके नमा नयति कश्चन। ससस्त्यश्वकः सुभद्रिकां काम्पील वासिनीम्॥

प्राणप्रतिष्ठा-
ॐ मनो जूतिर्ज्जुषतामाज्ज्यस्य बृहस्ष्पतिर्य्यज्ञामिमं तनोत्वरिष्टं य्यज्ञ गुं समिमं दधातु। विश्वे देवास ऽइह मादयन्तामो३ प्रतिष्ठ।
अस्यै प्राणा: प्रतिष्ठन्तु अस्यै प्राणा क्षरन्तु च।  अस्यै प्राणा क्षरन्तु च ।
अस्यै देवत्वमर्चायै मामहेति च कश्चन॥ गणेशाऽम्बिके सुप्रतिष्ठते वरदे भवेताम्॥

आसनम्-
ॐ पुरुष ऽएवेद गुं सर्व्वं य्यद्भूतं य्यच्च भाव्व्यम्। उतामृतत्त्वस्येशानो यदन्नेनातिरोहति॥

पाद्यम्-
एतवानस्य महिमातो ज्ज्यायाँश्च पूरुष: । पादोस्यविश्वा भूतानि त्रिपादस्यामृतं दिवि॥

अर्घ्यम्-
ॐ त्रिपादूध्व ऽउदैत्पुरुष: पादोस्येहा भवत्पुन: । ततो व्विष्ष्वड़ व्यक्रामत्साशनानशने ऽअभि॥

आचमनीयम्-
ॐ ततो व्विराडजायत व्विराजो ऽअधि पूरुष:। स जातोऽअत्यरिच्चयत पश्चाद्भूमिमथो पुर:॥

स्नानम्-
ॐ तस्माद्यज्ञात्त्सर्व्वहुत: सम्भृतं पृषदाज्ज्यम्। पशूँस्ताँश्च्चक्क्रे व्वायव्व्यानारण्ण्या ग्राम्याश्च ये॥

पय: स्नानम्-
ॐ पय: पृथिव्यां पयऽओषधीषु पयो दिव्व्यन्तरिक्क्षे पयोधा: । पयस्वती: प्रदिश: सन्तु मह्यम्॥

दधि स्नानम्-
ॐ दधिक्क्राव्ण्णोऽअकारिषं जिष्णो रश्श्वस्य व्याजिन:। सुरभि नो मुखा करत्त्प्रण ऽआयु गुं षि तारिष:॥

घृतस्नानम्-
ॐ घृतं मिमिक्षे घृतमस्य योनिर्घृते श्रितो घतम्व्वस्य धाम।
अनुष्वधमावह मादयस्व स्वाहाकृतं व्वृषभ वविक्ष हव्व्यम्॥

मधुस्नानम्-फ़
ॐ मधु व्वाता ऽऋतायते मधुक्क्षरन्ति सिन्धव: माद्घ्वीर्न्न: सन्त्वोषधा: मधु नक्क्तमुतोष्सो मधुमत्त्पार्त्थिव गुं रज: । मधु द्यौरस्तुन: पिता । मधुमान्नो व्वनस्पतिर्म्मधुमाँ२  ॥ ऽअस्तुसूर्य्य: । मास्ध्वीर्ग्गावो भवन्तु न: ।

शर्करास्नानम्-
ॐ अपा गुं रसमुद्वयस गुं रसमुद्वयम गुं समाहितम्। अपा गुं रसस्ययो रसस्तम्वो गृह्ण्णाम्म्युत्तममुपयामगृहीतोसीन्द्राय त्त्वा जुष्टं गृह्ण्णाम्म्येष तेयोनिरिन्द्राय त्त्वा जुष्ट्टतम्म्।।

पञ्चामृतस्नानम्-
ॐ पञ्च नद्य: सरस्वतीमपि यन्ति सस्रोतस: । सरस्वती तु पञ्चधा सो देशे भवत्सरित्॥

गन्धोदकस्नानम्-
ॐ गन्धर्व्वस्त्वाव्विश्वावसु: परिदधातु व्विश्वस्या रिष्ट्यैयजमान्स्य पारीधारस्य ग्निरिडऽईडित: ॥

वस्त्रम्-
ॐ सुजातो ज्योतिषा सह शर्म्म व्वरूथमासदत्स्व:। व्वासो ऽअग्ने व्विश्वरूप गुं संव्ययस्व व्विभावसो ॥

यज्ञोपवीतम्-
यज्ञोपवीतं परमं पवित्रं प्रजापतेर्यत्सहजं पुरस्तात्। आयुष्यमग्रमं प्रतिमुञ्च शुभ्रं यज्ञोपवीतं बलमस्तु तेज: ॥

गन्धम्- (चन्दन)-
ॐ त्वां गन्धर्व्वा ऽअखनँस्त्त्वामिन्द्रस्त्वां बृहस्पति:। त्वामोषधे सोमो राजा व्विद्वान्न्यक्क्ष्मादमुच्यत॥

अक्षता:
ॐ अक्षन्नमीमदन्त ह्यवप्प्रिया ऽअधृषत। अस्त्तोषत स्वभानवो व्विप्रा नविष्ठ्ठया मती योजान्न्विन्द्र ते हरी॥

पुष्प
ॐ ओष्धी: प्रतिमोदद्धव्वं पुष्पवती: प्रसूवरी। अश्श्वा ऽइव सजित्त्वरीव्वरीरुध: पारयिष्ण्ण्व:॥

दूर्वाड़्कुरान्-
ॐ काण्डात्काण्डात्प्ररोहन्ती परुष: परुषष्परि। एवा नो दूर्वे प्प्रतनु सहस्रेण शतेन च॥

विल्वपत्रम्-
ॐ नमो विल्मिने च कवचिने च नमो व्वर्मिणे च वरुथिने च नम: । श्रुताय च श्रुतसेनाय च नमो दुन्दुव्भ्याय चाहनन्याय च।

कुड़्कुमम्-
कुड़्कुमं कामनादिव्यं कामना काम सम्भवम्। कुड़्कुमेनार्चितो देव गृहाण परमेश्वर॥

सिन्दूरम्-
ॐ सिन्धोरिव प्प्राद्ध्वने शूघनासो व्वातप्प्रमिय: पतयन्ति यह्वा: ।घृतस्य धाराऽअरुषो नव्वाजी काष्ठा भिन्न्दन्नूर्मिभि: पिन्न्वमान:॥

अबीरगुलालम्-
अबीरं च गुलालञ्च चोवा चन्दनमेव च । अबीरेणार्चितो देव! अत: शान्तिं प्रयच्छ मे॥

सुगन्धितद्रव्याणि-
ॐ अ गुं शुना ते अ गुं शु: पृच्यतां परुषा परु:। गन्धस्ते सोममवतु मदाय रसोऽअच्च्युत: ॥

धूपम्-
ॐ धूरसि धूर्व्वधूर्व्वन्तं धूर्व्व वय्योरस्म्मान धूर्वति तन्धूर्व्वयं व्वयं धूव्वमि: ।
देवानामसि व्वह्नितम गुं सस्नितमं पप्प्रितमं जुष्टतमं देवहूतमम्॥

दीपम्-
ॐ अग्निज्योर्तिर्ज्जोतिरग्नि: स्वाहा सूर्यो ज्योतिर्ज्जोति: सूर्य: स्वाहा।
अग्निर्व्वर्चोज्योतिर्व्वर्च्च: स्वाहा सूर्य्योव्वर्च्चोज्योतिर्व्वर्च्च: स्वाहा। ज्योति: सूर्य्य: सूर्य्योज्योति: स्वाहा।

अथ गणेशाड़्ग पूजनम्
 (गंध, अक्षत और पुष्प आदि से भगवान गणेश की अड़्ग पूजा करें)
ह्रीं गणेश्वराय नम: पादौ पूजयामि । ह्रीं विग्नराजाय नम: जानुनी पूजयामि ।
ह्रीं आखुवाहनाय नम: उरूं पूजयामि । ह्रीं हेरम्बाय नम: कटीं पूजयामि ।
ह्रीं कामारिसूनवे नम: नाभि पूजयामि । ह्रीं लम्बोदराय नम: उदरं पूजयामि ।
ह्रीं गौरीसुताय नम: स्तनौ पूजयामि । ह्रीं गणनायकाय नम: ह्रदयं पूजयामि ।
ह्रीं स्थूलकण्ठाय नम: कण्ठं  । ह्रीं गजवक्त्राय नम: वक्त्रं पूजयामि ।
ह्रीं विघ्नहर्त्रे नम: ललाटं पूजयामि । ह्रीं सर्वेश्वराय नम: शिर: पूजयामि ।
ह्रीं गणाधिपाय नम: सर्वाड़्गं पूजयामि ।

आवरण पूजनम्-
अक्षतै: पूजयेत्
ह्रीं सुमुखाय नम: । ह्रीं एकदन्ताय नम: । ह्रीं कपिलाय नम: । ह्रीं गजकर्णाय नम: ।
ह्रीं लम्बोदराय नम: । ह्रीं विकटाय नम: । ह्रीं विघ्ननाशाय नम: । ह्रीं विनायकाय नम: ।
ह्रीं धूम्रकेतवे नम: । ह्रीं गणाध्यक्षाय नम: । ह्रीं भालचन्द्राय नम: । ह्रीं गजाननाय नम: ।

गन्धाक्षतपुष्पण्यादाय –
अभीष्टसिद्धि मे देहि शरणागत वत्सल ।भक्त्या समर्पये तुभ्यं समस्तावरणार्चनम ।
सुमखादि समस्त्वरणदेवताभ्यो नम: गन्धाक्षत पुष्पाणि समर्पयामि।
"हस्ते जलमादाय" अनेन गणपत्याड़्गवरणदेवतापूजनेन सिद्धि बुद्धि सहिताय महागणपति: प्रीयताम्।

नैवेद्यम्
ॐ नाभ्या ऽआसीदन्त..
ॐ प्राणाय स्वाहा, ॐ अपानाय स्वाहा, ॐ व्यानाय स्वाहा, ॐ उदानाय स्वाहा, ॐ समानाय स्वाहा।

ऋतुफलम्-
ॐ या: फलिनीर्या ऽअफला ऽअपुष्पायाश्च पुष्पिणी:। बृहस्पति प्रसूतास्त्ता नो मुञ्चन्त्व गुं हस: ॥

दक्षिणा
ऊँ हरिण्यगर्भ: समवर्तमाग्रे भूतस्य जात: परिरेकऽआसीत। 
सदाधार पृथिवीन्द्यामुतेमाकस्मै देवाय हविषा विधेम।

विशेषार्घ्य
- ताम्रपात्र में जल, चन्दन, अक्षत, फल, फूल, दूर्वा और दक्षिणा रखकर अर्घ्यपात्र को हाथ में लेकर निम्नलिखित मन्त्र पढें:-

ॐ रक्ष रक्ष गणाध्यक्ष त्रैलोक्यरक्षक:। भक्तानामभयं कर्ता त्राता भव भवार्णवात ॥
द्वैमातुर कृपासिन्धो षाण्मातुराग्रज प्रभो! । वरदस्त्वं वरं देहि वाञ्छितं वाञ्छितार्थद ॥
गृहाणार्घ्यमिमं देव सर्वदेवनमस्कृतम्। अनेन सफलार्घेण फलदोऽस्तु सदा मम।

आरती- 
ॐ इद गुं हवि: प्रजननं में अस्तु दशवीर गुं सर्वगण गुं स्वस्तये ।  आत्मसनि प्रजासनि पशुसनि लोकसन्यभयसनि ।अग्नि: प्रजां बहुलां मे करोत्वन्नं पयो रेतो अस्मासु धत्त ॥  ॐ आ रात्रि पार्थिव गुं रज: पितुरप्रायि धामभि:। दिव: सदा गुं सि बृहती वि तिष्ठस आ त्वेषं वर्तते तम:॥ कदलीगर्भसम्भूतं कर्पूरं तु प्रदीपितम्। आरार्तिकमहं कुर्वे पश्य मे वरदो भव ॥

मन्त्र पुष्पाञ्जलि-
ॐ मालतीमल्लिकाजाती- शतपत्रादिसंयुतम। पुष्पाञ्जलिं गृहाणेश तव पादयुगार्पितम्॥
ॐ यज्ञेन यज्ञमयजन्त देवास्तानि धर्माणि प्रथमान्यासन्।  ते ह नाकं महिमान: सचन्त यत्र पूर्वे साध्या: सन्ति देवा:॥

नानासुगन्धि पुष्पाणि यथा कालोद्भवानि च। पुष्पांजलिर्मया दत्तं गृहाण परमेश्वर॥ यानि कानि च पापानि ज्ञाता ज्ञाता कृतानि च। तानि तानि विनश्यन्तु प्रदक्षिण पदे पदे॥ अन्यथा शरणं नास्ति त्वमेव शरणं मम। तस्मात कारुण्य भावेन रक्ष रक्ष परमेश्वर॥

प्रदक्षिणा-
ॐ ये तीर्थानि प्रचरन्ति सृकाहस्ता निषङ्गिणः । तेषा गुं सहस्रयोजनेऽव धन्वानि तन्मसि ॥ 
यानि कानि च पापानि जन्मान्तरकृतानि च । तानि सर्वाणि नश्यन्तु प्रदक्षिणया पदे पदे ॥


॥ श्री गणपत्यथर्वशीर्ष ॥
॥ शान्ति पाठ ॥
ॐ भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवाः। भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः॥ 
स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवांसस्तनूभिः। व्यशेम देवहितं यदायुः॥ 
ॐ स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः। स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः॥ 
स्वस्तिनस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः। स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु॥ 
ॐ शांतिः शांतिः शांतिः ॥

॥ उपनिषत ॥
हरिः ॐ नमस्ते गणपतये । त्वमेव प्रत्यक्षं तत्त्वमसि ॥ त्वमेव केवलं कर्ताऽसि । त्वमेव केवलं धर्ताऽसि ॥ त्वमेव केवलं हर्ताऽसि । त्वमेव सर्वं खल्विदं ब्रह्मासि ॥ त्वं साक्षादात्माऽसि नित्यम ॥ १ ॥

॥ स्वरूप तत्त्व ॥
ऋतं वच्मि (वदिष्यामि)॥ सत्यं वच्मि (वदिष्यामि) ॥२॥ अव त्वं माम। अव वक्तारम॥ अव श्रोतारम। अव दातारम॥ अव धातारम।अवानूचानमव शिष्यम॥ अव पश्चात्तात। अव पुरस्तात॥ अवोत्तरात्तात। अव दक्षिणात्तात॥ अव चोर्ध्वात्तात। अवाधरात्तात॥सर्वतो मां पाहि पाहि समंतात॥३॥ त्वं वाङ्ग्मयस्त्वं चिन्मयः। त्वमानंदमयस्त्वं ब्रह्ममयः॥ त्वं सच्चिदानंदाद्वितीयोऽसि। त्वं प्रत्यक्षं ब्रह्मासि॥ त्वं ज्ञानमयो विज्ञानमयोऽसि॥४॥ सर्वं जगदिदं त्वत्तो जायते। सर्वं जगदिदं त्वत्तस्तिष्ठति ॥ सर्वं जगदिदं त्वयि लयमेष्यति।सर्वं जगदिदं त्वयि प्रत्येति ॥ त्वं भूमिरापोऽनलोऽनिलो नभः॥ त्वं चत्वारि वाक्पदानि ॥५॥ त्वं गुणत्रयातीतः त्वमवस्थात्रयातीतः। त्वं देहत्रयातीतः॥ त्वं कालत्रयातीतः। त्वं मूलाधारः स्थिथोऽसि नित्यम ॥ त्वं शक्तित्रयात्मकः। त्वां योगिनो ध्यायंति नित्यम ॥ त्वं ब्रह्मा त्वं विष्णुस्त्वं रुद्रस्त्वं इन्द्रस्त्वं अग्निस्त्वं वायुस्त्वं सूर्यस्त्वं चंद्रमास्त्वं ब्रह्मभूर्भुवःस्वरोम॥६॥

॥ गणेश मंत्र ॥
गणादिं पूर्वमुच्चार्य वर्णादिं तदनंतरम । अनुस्वारः परतरः ॥ अर्धेन्दुलसितम । तारेण ऋद्धम ॥ एतत्तव मनुस्वरूपम । गकारः पूर्वरूपम ॥ अकारो मध्यमरूपम । अनुस्वारश्चान्त्यरूपम ॥ बिन्दुरुत्तररूपम । नादः संधानम ॥ संहितासंधिः । सैषा गणेशविद्या गणकऋषिः । निचृद्गायत्रीच्छंदः ॥ गणपतिर्देवता ॥ ॐ गं गणपतये नमः ॥ ७ ॥

॥ गणेश गायात्री ॥
एकदंताय विद्महे । वक्रतुण्डाय धीमहि ॥ तन्नो दंतिः प्रचोदयात ॥ ८ ॥

॥ गणेश रूप ॥
एकदंतं चतुर्हस्तं पाशमंकुशधारिणम । रदं च वरदं हस्तैर्बिभ्राणं मूषकध्वजम ॥ रक्तं लंबोदरं शूर्पकर्णकं रक्तवाससम । रक्तगंधानुलिप्तांगं रक्तपुष्पैः सुपूजितम ॥ भक्तानुकंपिनं देवं जगत्कारणमच्युतम । आविर्भूतं च सृष्ट्यादौ प्रकृतेः पुरुषात्परम ॥ एवं ध्यायति यो नित्यं स योगी योगिनां वरः ॥ ९ ॥

॥ अष्ट नाम गणपति ॥
नमो व्रातपतये । नमो गणपतये ॥ नमः प्रमथपतये । नमस्तेऽस्तु लंबोदरायैक दंताय ॥ विघ्ननाशिने शिवसुताय । श्रीवरदमूर्तये नमो नमः ॥ १० ॥

॥ फलश्रुति ॥
एतदथर्वशीर्षं योऽधीते । स ब्रह्मभूयाय कल्पते ॥ स सर्वतः सुखमेधते ।स सर्व विघ्नैर्नबाध्यते ॥ स पंचमहा पापात्प्रमुच्यते । सायमधीयानो दिवसकृतं पापं नाशयति ॥ प्रातरधीयानो रात्रिकृतं पापं नाशयति ।सायंप्रातः प्रयुंजानो अपापो भवति ॥ सर्वत्राधीयानोऽपविघ्नो भवति ।धर्मार्थकाममोक्षं च विंदति ॥ इदमथर्वशीर्षमशिष्याय न देयम । यो यदि मोहाद्दास्यति स पापीयान भवति ॥ सहस्रावर्तनात यं यं काममधीते तं तमनेन साधयेत ॥ ११ ॥ अनेन गणपतिमभिषिंचति स वाग्मी भवति ॥ चतुर्थ्यामनश्नजपति स विद्यावान भवति । स यशोवान भवति ।इत्यथर्वणवाक्यम ॥ ब्रह्माद्याचरणं विद्यात न बिभेति कदाचनेति ॥ १२ ॥ यो दूर्वांकुरैर्यजति स वैश्रवणोपमो भवति । यो लाजैर्यजति स यशोवान भवति ॥ स मेधावान भवति । यो मोदकसहस्रेण यजति ॥ स वाञ्छितफलमवाप्नोति । यः साज्यसमिद्भिर्यजति ॥ स सर्वं लभते स सर्वं लभते ॥ १३ ॥ अष्टौ ब्राह्मणान सम्यग्ग्राहयित्वा सूर्यवर्चस्वी भवति ।सूर्यगृहे महानद्यां प्रतिमासंनिधौ वा जप्त्वा सिद्धमंत्रो भवति ॥महाविघ्नात्प्रमुच्यते । महादोषात्प्रमुच्यते ॥ महापापात प्रमुच्यते । स सर्वविद्भवति स सर्वविद्भवति ॥ य एवं वेद इत्युपनिषत ॥ १४ ॥

॥ शान्ति मंत्र ॥
ॐ सहनाववतु । सहनौभुनक्तु ॥ सह वीर्यं करवावहै ।तेजस्विनावधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥ ॐ भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवाः । भद्रं पश्ये माक्ष भिर्यजत्राः ॥ स्थिरैरंगैस्तुष्टुवांसस्तनूभिः । व्यशेम देवहितं यदायुः ॥ ॐ स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः । स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः ॥स्वस्तिनस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः । स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु ॥ ॐ शांतिः शांतिः शांतिः ॥
॥ इति श्रीगणपत्यथर्वशीर्षं समाप्तम ॥

जय गणनायक सिद्धि विनायक 
मंगलदायक मोक्ष प्रदाता। 
हो तुम ही सबके शुभदायक 
कष्ट हरो हे भाग्य विधाता।। 
ऋद्धि औ सिद्धि के स्वामी तुम्ही हो 
पिता शुभ-लाभ के भवदाता। 
छोड़ के गोदि माँ गौरी की 
आओ तुम्हे यहाँ भक्त बुलाता।।

Wednesday, February 18, 2015

2-वैदिक शिव-पूजा



ध्यानध्यायेनित्यं महेशं रजतगिरिनिभं चारुचन्द्रावतंसं,  रत्नाकलोज्ज्वलांगं परशुमृगवराभीति हस्तं प्रसन्नं।

पद्मासीनं समन्तात स्तुतममरगणै र्व्याघ्रकृत्तिं वसानं, विश्वाद्यं विश्वबीजं निखिलभयहरं पञ्चवक्त्रं त्रिनेत्रम्॥


सद्योजात-स्थापन

पश्चिमं पूर्णचन्द्राभं जगत सृष्टिकरोज्ज्वलम, सद्योजातं यजेत सौम्य मन्दस्मित मनोहरम॥


वामदेव स्थापन

उत्तरं विद्रुमप्रख्य विश्वस्थितिकरं विभुम, सविलासं त्रिनयनं वामदेवं प्रपूजयेत॥


अघोर स्थापन

दक्षिणं नील नीमूतप्रभं संहारकारकम, वक्रभू कुटिलं घोरमघोराख्यं तमर्चयेत॥


तत्पुरुष स्थापन

यजेत पूर्वमुखं सौम्यं बालर्क सदृशप्रभम, तिरोधानकृत्यपर रुद्रं तत्पुरुंषभिधम॥


ईशान स्थापन

ईशानं स्फ़टिक प्रख्य सर्वभूतानुकंपितम, अतीव सौभ्यमोंकार रूपं ऊर्ध्वमुखं यजेत॥
ॐ उमामहेश्वराभ्यां नम: श्यानं समर्पयामि॥


आसन

ॐ या ते॑ रुद्र शि॒वा त्॒नूरघो॒राऽपा॑पकाशिनी । तया॑ नस्त॒न्वा शन्त॑मया॒ गिरि॑श्न्ता॒भि चा॑कशीहि ॥
विश्वात्मने नमस्तुभ्यं चिदम्भरनिवासिने॥ रत्नसिंहासनं चारो ददामि करुणानिधे॥
ॐ उमामहेश्वराभ्यां नम: आसनार्थ पुष्पं समर्पयामि॥ 
फ़ूल चढायें।


पाद्य

ॐ यामिषुं॑ गिरिशन्त॒ हस्ते॑ बि॒भर्ष्यस्त॑वे । शि॒वां गि॑रित्र॒ तां कु॑रु॒ मा हि॑ गुं सी॒: पुरु॑षं॒ जग॑त्॥ 
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: पादयो: पाद्यं समर्पयामि॥  
चरणों में जल अर्पित करें।


अर्घ्य

ॐ शि॒वेन॒ वच॑सा त्वा॒ गिरि॒शाच्छा॑ वदामसि । यथा॑ न॒: सर्व॒मिज्जग॑दय॒क्ष्म गुं सुमना॒ अस॑त्॑॥
अनर्घफ़लदात्रे च शास्त्रे वैवस्वतस्य च । तुमयर्मध्य प्रदास्यामि द्वादशान्त निवासिने ॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: हस्तयोर्घ्य समर्पयामि ॥
अर्घ्य पात्रं में गन्धाक्षत पुष्प के साथ जल लेकर चढावें ॥


आचमन

ॐ अध्य॑वोचदधिव॒क्ता  प्र॑थ॒॒मो दैव्यो॑ भि॒षक । अही॑श्च सर्वा॑ञ्ज॒म्भय॒न्त्सर्वा॑श्च यातुधा॒न्यो॒ऽध॒राची॒: परा॑ सुव॑ ॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: आचमनीयम जलं समर्पयामि ॥
छ: बार आचमन करावें


स्नान

ॐ अ॒सौ यस्ता॒म्रो अ॑रु॒ण उ॒त ब॒भ्रु: सु॑म॒ड़्गल॑:। ये चै॑न गुं रु॒द्रा अ॒भितो॑ दि॒क्षु श्रि॒ता: स॑हस्र॒शोऽवै॑षा
गुं हेड॑ ईमहे ॥
गंगाक्लिन्नजटाभारं सोमसोमाधशेखर ॥ नद्या मया समानेतै स्नानं कुरु महेश्वर:।
ऊँ उमामहेश्वराभ्याम नम: स्नानीयं जलं समर्पयामि। स्नानान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि॥
घन्टावादन करें और स्नान करवायें॥


पय स्नान (दूध से स्नान)

ॐ पय:  पृथिव्यां पय ओषधीषु पयो दिव्यन्तरिक्षे पयो धा:। पयस्वती: प्रदिश: सन्तु मह्यम्॥
ऊँ उमामहेश्वराभ्याम नम: पय: स्नानं समर्पयामि। पय स्नानान्ते आचम्नीयम समर्पयामि॥


दधि स्नान

ॐ दधिक्राव्णो अकारिषं जिष्णोरश्वस्य वाजिन: । सुरभि नो मुखा करत्प्र ण आयू गुं षि तारिषत ॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: दधि स्नानं समर्पयामि। दधि स्नानान्ते आचमनीयं समर्पयामि॥


घृतस्नान

ॐ घृतं मिमक्षे घृतमस्य योनिर्घृते श्रितो घृतम्वस्य धाम। अनुष्वधमा वह मादयस्व स्वाहाकृतं वृषभ वक्षि हव्यम्॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: घृतस्नानम समर्पयामि। घृतस्नानान्ते शुद्धोदक स्नानं समर्पयामि।
शुद्धोदक स्नानान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि।
पहले घी से फ़िर जल से स्नान करवायें।


मधुस्नान

ॐ मधुव्वाता ऋतायते मधुक्षरन्ति सिन्धव:। माधवीर्न: सन्त्वोषधी:।
मधुनक्तमुतोषसो मधुमत्पार्थिव गुं  रज:। मधुद्यौरस्तु न: पिता। 
मधुमान्नो। वननस्पतिर्मधमाँ२ अस्तु सूर्य:। माध्वीरर्गावो भवन्तु न:।
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: मधुस्नानं समर्पयामि। मधुस्नानान्ते शुद्धोदक स्नानं समर्पयामि।
शुद्धोदक स्नानान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि।
पहले शहद से फ़िर जल से स्नान करवायें।


शर्करास्नान

ॐ अपा गुं रसमुद्धयस गुं सूर्ये सन्त गुं समाहितम।अपा गुं रसस्य यो रसस्तं वो गृह्णाम्युत्तममुपयामगृहीतो ऽसीन्द्राय त्वा जुष्टं गृह्णाम्येष ते योनिरिन्द्राय त्वा जुष्टतमम्।
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: शर्करास्नानं समर्पयामि। शर्करास्नानान्ते शुद्धोदक स्नानं समर्पयामि।
शुद्धोदक स्नानान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि।
पहले चीनी फ़िर जल से स्नान करवायें।


पंचामृत स्नान

ॐ पञ्च नद्य: सरस्वतीमपि यन्ति सस्रोतस:। सरस्वती तु पञ्चधा सो देशेभवत्सरित॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम पंचामृतस्नानं समर्पयामि। पंचामृतस्नानन्ते शुद्धोदक स्नानम समर्पयामि।
शुद्धोदक स्नानान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि।
पहले पंचामृत से स्नान करवाये फ़िर जल से स्नान करवायें।


गन्धोदक स्नान

ॐ गन्धद्वारा दुराधर्षां नित्यपुष्टां करीषिणीम। ईश्वरीं सर्वभूतानां तामिहोपह्वेयेश्रियम।
मलयाचल सम्भूतं चन्दगारूरंभवम। चन्द्रनं देवदेवेश स्नानार्थ प्रतिगृह्यताम।
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: गन्धोदकस्नानं समर्पयामि। गन्धोदक स्नानान्ते शुद्धोदक स्नानं समर्पयामि।
पहले गुलाबजल से फ़िर जल से स्नान करवायें।

शुद्धोदक स्नान
ॐ शुद्धवाल: सर्वशुद्धवालो मणिवालस्त आश्विना:। श्वेत: श्येताक्षौरुणस्ते रुद्राय पशुपतये कर्णा यामा अवलिप्ता रौद्रा नभोरूपा: पार्जन्या॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: शुद्धोदक स्नानं समर्पयामि।
शुद्धोदक स्नानान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि।
घंटावादन करके जल से स्नान करवायें फ़िर आचमन करवायें।


॥ रुद्रसूक्त॥

शुद्ध जल, गंगा जल अथवा दुग्धादि से निम्न मन्त्रों का पाठ करते अभिषेक करें।
॥हरिः ॐ॥ नमस्ते रुद्द्र  मन्न्यव ऽउतो त ऽइषवे नमः। बाहुब्भ्यामुत ते नमः॥१॥ या ते रुद्द्र शिवा तनूरघोराऽपापकाशिनी। तया नस्तन्न्वा शन्तमया गिरिशन्ताभि चाकशीहि॥२॥ यामिषुङ्गिरिशन्तहस्ते बिभर्ष्ष्यस्तवे। शिवाङ्गिरित्रताङ्कुरु मा हि ಆ सीः पुरुषञ्जगत॥३॥  शिवेन व्वचसा त्त्वा गिरिशाच्छा व्वदामसि। यथा नः सर्व्वमिज्जगदयक्ष्म ಆ सुमना असत ॥४॥
अध्यवोचदधिवक्क्ता प्प्रथमोदैव्व्योभिषक्। अहीँश्च्च सर्व्वाञ्जभयन्त्सर्व्वाश्च्च यातुधान्न्योऽधराचीः परा सुव॥५॥ असौयस्ताम्म्रोऽअरुणऽउतबब्भ्रुः सुमङ्गलः। येचैन ಆ रुद्द्राऽअभितोदिक्षुश्रिताः सहस्रशोऽवैषाಆ हेडऽईमहे॥६॥ असौ योऽवसर्प्पति नीलग्ग्रीवो व्विलोहितः। उतैनङ्गोपा अदृश्श्रन्नदृश्श्रन्नुदहार्य्यः स दृष्टो  मृडयाति नः॥७॥ नमोऽस्तु नीलग्ग्रीवाय सहस्राक्षाय मीढुषे।  अथो ये अस्य सत्त्वानोऽहं तेभ्योऽकरं नम:॥८॥ प्प्रमुञ्च धन्न्वनस्त्वमुभयोरार्त्क्ज्याम्।  याश्च ते हस्त इषवः परा ता भगवो व्वप॥९॥ व्विज्ज्यन्धनुः कपर्द्दिनो व्विशल्ल्यो बाणवाँ२ उत। अनेशन्नस्य या इषव आभुरस्य निषङ्गधिः॥१०॥ या ते हेतिर्म्मीढुष्ट्टम हस्ते बभूव ते धनुः। तयाऽस्मान्विश्वतस्त्वमयक्ष्मया परि भुज॥११॥ परि ते धन्न्वनो हेतिरस्म्मान्न्व्वृणक्तु व्विश्श्वतः।  अथो य इषुधिस्तवारे अस्म्मन्निधेहि तम॥१२॥ अवतत्त्य धनुष्ट्व ಆ सहस्राक्ष शतेषुधे। निशीर्य्य शल्ल्यानाम्मुखा शिवो नः सुमना भव॥१३॥ नमस्त आयुधायानातताय धृष्ष्णवे। उभाब्भ्यामुत ते नमो बाहुब्भ्यान्तव धन्न्वने॥१४॥ मा नो महान्तमुत मा नो अर्भकं मा न उक्षन्तमुत मा न उक्षितम्। मा नो व्वधीः पितरम्मोतमातरम्मा नः प्प्रियास्तन्न्वो रुद्द्र रीरिषः॥१५॥ मा नस्तोके तनये मा न आयुषि मा नो गोषु मा नो अश्वेषु रीरिषः।  मा नो व्वीरान्न्रुद्द्र भामिनो व्वधीर्हविष्म्मन्तः सदमित्त्वा हवामहे॥१६॥
अभिषेकके अनन्तर शुद्धोदक-स्नान कराये। तत्पश्चात "ॐ द्यौ: शान्ति" इत्यादि शान्तिक मन्त्रोंका पाठ करते हुए शान्त्यभिषेक करना चाहिये । तदनन्तर भगवान को आचमन कराकर उत्तराड़्ग पूजा करें।


वस्त्र 

ॐ असौ योऽवसर्पति नीलग्रीवो विलोहित:। उतैनं गोपा अदृश्रन्नदृश्रन्नुदहार्य: स दृष्टो मृडयाति न:॥
दिगम्बर नमस्तुभ्यम गजाजिनधरा यच। व्याघ्रचर्मोतरीयाय वस्त्रयुग्मं दादाम्यहम॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: वस्त्रोपवस्त्रं समर्पयामि। आचमनीयं जलं समर्पयामि।


यज्ञोपवीत

ॐ नमोऽस्तु नीलग्रीवाय सहस्त्राक्षाय मीढुषे। अथो ये अस्य सत्वानोऽहं तेभ्योऽकरं नम:॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: यज्ञोपवीतं समर्पयामि। आचमनं जलं समर्पयामि।
ॐ भूर्भूव: स्व: श्रीनर्मदेश्वरसाम्बसदाशिवाय नम:, यज्ञोपवीतं समर्पयामि,  यज्ञोपवीतान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि ।


उपवस्त्र

ॐ सुजातो ज्योतिषा सह शर्म वरूथमाऽसदत्स्व:। वासो अग्ने विश्वरूप सं व्ययस्व विभावसो॥
ॐ भूर्भूव: स्व: श्रीनर्मदेश्वरसाम्बसदाशिवाय नम:, उपवस्त्रं समर्पयामि, उपवस्त्रान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि ।


गन्ध (चन्दन)

ॐ प्रमुञ्च धन्वनस्त्वमुभयोरार्त्न्योर्ज्याम्। याश्च ते हस्त इषव: परा ता भगवो वप ॥
ॐ भूर्भूव: स्व: श्रीनर्मदेश्वरसाम्बसदाशिवाय नम:, गन्धानुलेपनं समर्पयामि। 


सुगन्धित द्रव्य

ॐ त्रयम्बकं यजामहे सुगन्धिम्पुष्टिवर्द्धनम। उर्वारुकमिव बन्धनान मृत्योर्मुक्षीय मामृतात।
ॐ भूर्भूव: स्व: श्रीनर्मदेश्वरसाम्बसदाशिवाय नम:, सुगन्धित द्रव्य  समर्पयामि।
इत्र  अर्पित करें।

भस्म
अग्निहोत्र समुदभूतं विरजाहोमपाजितम, गृहाण भस्म हे स्वामिन भक्तानां भूतिदाय॥
ॐ भूर्भूव: स्व: श्रीनर्मदेश्वरसाम्बसदाशिवाय नम:,  भस्मं समर्पयामि॥
भस्म अर्पित करें।


अक्षत

ऊँ अक्षन्नमीमदन्तह्वप्रिया अधूषत। अस्तोषतस्वभानवो विप्रान्नविष्टयामती योजान। विन्द्रतेहरी। अक्सह्तान धवलान देवसिद्धगन्धर्व पूजितम।
सुदन्रेश नमस्तुभ्यं गृहाण वरदो भव॥
ॐ भूर्भूव: स्व: श्रीनर्मदेश्वरसाम्बसदाशिवाय नम:, अक्षतान समर्पयामि।
अक्षत चढावें।


पुष्प

ऊँ विज्जयन्धनु: कपर्दिनो विशल्यो बाधवांऽउत।
अनेकशन्नस्ययाऽड.षव आभुरस्यनिषंगधि:।
तुरीयवनसंभूतं। परमानन्दसौरभम।
पुष्पं गृहाण सोमेश पुष्पचापविभंजन॥
ॐ भूर्भूव: स्व: श्रीनर्मदेश्वरसाम्बसदाशिवाय नम:, पुष्पाणि समर्पयामि।


बिल्वपत्र

ॐ नमो बिल्विने च कवचिने च नमो वश्रिणे च वरूथिने
च नम: श्रुताव च श्रुतसेनाय च नमो दुन्दुभ्यरयचाहनन्यायच।
त्रिबलं द्विगुणाकारं द्विनेत्रं च त्रिधायुधम।
श्रिजन्मपाप संहारमेक बिल्वं शिवार्पणम।
दर्शनं बिल्वपत्रस्य स्पर्शनं पापनाशनम।
अघोर पाप संहारं मेक बिल्वं शिवार्पणम॥


अंगपूजा

ॐ भवाय नम: पादो पूजयामि। ऊँ जगत्पित्र नम: जंघे पूजयामि। ऊँ मृडाय नम: जानुनीं पूजयामि। ऊँ रुद्राय नम: उरु पूजयामि। ऊँ कालान्तकाय नम: कटिं पूजयामि। ऊँ नागेन्द्रा भरणाय नमं नाभिर पूजयामि। ऊँ स्तव्याय नम: कंठं पूजयामि। ऊँ भवनाशाय नम: भुजान पूजयामि। ऊँ कालकंठाय नम: कंठं पूजयामि। ऊँ महेशाय नम: मुखं पूजयामि। ऊँ लास्यप्रियाय नम: ललाटं पूजयामि। ऊँ शिवाय नम: शिरं पूजयामि। ऊँ प्रणतार्तिहराय नम: सर्वाण्यंगानि पूजयामि।
प्रत्येक बार गंधाक्षतपुष्प से सम्बन्धित अंग को घर्षित करें।


अष्टपूजा

ॐ शर्वाय क्षितिमूर्तये नम:,ऊँ भवाय जलमूर्तये नम:,ऊँ रुद्राय अग्निमूर्तये नम:,ऊँ उग्राय वायुमूर्तये नम:,ऊँ भीमाय आकाश मूर्तये नम:,ऊँ ईशनाय सूर्य मूर्तये नम:,ऊँ महादेवाय सोममूर्तये नम:,ऊँ पशुपतये यजमान मूर्तये नम:।
प्रत्येक बार गन्धाक्षतपुष्प बिल्वपत्र अर्पित करें।


परिवार पूजा

ॐ उमायै नम: ।
ॐ शंकर प्रियाये नम: ।
ॐ पार्वत्यै नम: ।
ॐ काल्यै नम: ।
ॐ कालिन्द्यै नम: ।
ॐ कोटि देव्यै नम: ।
ॐ पिश्वधारित्रै नम: ।
ॐ गंगा देव्यै नम: ।
नववितीन पूजयामि सर्वोपकरायै गन्धाक्षतपुष्पयाणि समर्पयामि।
प्रत्येक बार गन्ध अक्षत पुष्प अर्पण करें।
गण पूजा
ॐ गणपतये नम: ।
ॐ कार्तिकेयाय नम: ।
ॐ पुष्पदन्ताय नम: ।
ॐ कपर्दिने नम: ।
ॐ भैरवाय नम: ।
ॐ भूलपाधये नम: ।
ॐ चण्डेशाय नम: ।
ॐ दण्डपाणये नम: ।
ॐ नन्दीश्वराय नम: ।
ॐ महाकालाय नम: ।
सर्वान गणाधिपान पूजयामि सर्वोपचारार्थे गन्धाक्षतपुष्पाणि समर्पयामि।
रुद्र पूजा
ॐ अघोराय नम: ।
ॐ पशुपतये नम: ।
ॐ शर्वाय नम: ।
ॐ विरूपाक्षाय नम: ।
ॐ विश्वरूष्ये नम: ।
ॐ त्र्यम्बकाय नम: ।
ॐ कपर्दिने नम: ।
ॐ भैरवाय नम: ।
ॐ शूलपाणये नम: ।
ॐ ईशनाय नम: ।
एकादश रुद्रान पूजयामि सर्वोपचारार्थे गन्ध अक्षत पुष्पाणि समर्पयामि।


सौभाग्य द्रव्य

ॐ अहिरीव भोगै: पर्येति बाहुञ्यावा हेतिम्परिवाधमान:।
हस्तघ्नो विश्वावयुनानिविद्वान पुमान पुमा गंगवहे समपरिपातुविश्वत:॥
हरिद्रां कुंकुमं चैव सिन्दूरं कज्जलान्वितम।
सौभाग्यद्रव्यसंयुक्तं ग्रहाण परमेश्वर॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: सौभाग्यद्रव्याणि समर्पयामि।
हल्दी कुमकुम सिन्दूर चढावें।


धूप

ॐ या ते हेतीर्मीढ्ष्ट्रम हस्ते बभूव ते धनु:। तयास्मान-विश्वस्त्व मयक्ष्मया परिभुज॥
ॐ उमा महेश्वराभ्याम नम: धूपं आघ्रायामि।
धूपबत्ती जलायें।


दीप

ॐ परिते धन्वनो हेतिरस्मान्वृणकतुविश्वत:। अथोयऽगंषि घ्रिस्त वारेऽकअस्मन्निधेहितम।
साज्यं वर्ति युक्तं दीपं सर्वमंगलकारकम।
समर्पयामि श्येदं सोमसूर्याग्निलोचनम॥
प्रज्वलित दीपक पर घंटावादन करते हुये चावल छोडें।


नैवैद्य

नैवैद्य के ऊपर बिल्वपत्र या पुष्प में पानी लेकर रुद्रगायत्री को बोलें-
ॐ तत्पुरुषाय  विद्यमहे महादेवाय  धीमहि तन्नो रुद्र: प्रचोदयात।
फ़िर नैवैद्य पर धेनु मुद्रा दिखाते हुये इस मंत्र को बोलें-
ॐ अवतय धनुष्टव गुं सहस्त्राक्षशतेषुधे। निशीर्य शलयानामुख शिवा न: सुमना भव॥
नैवैध्यं  षडरसोपेतं विषाशत घृतान्वितम। मधुक्षीरापूपयुक्तं गृह्यतां सोमशेखर॥
इसके बाद ग्राम मुद्रा में इस मंत्र का उच्चारण करें-


ॐ  प्राणाय स्वाहा,  ॐ  अपानाय स्वाहा,  ॐ  व्यानाय स्वाहा,  ॐ  उदानाय स्वाहा,  ॐ  समानाय स्वाहा।

ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम:  आचमनीयं जलं समर्पयामि, पूर्जापोषण समर्पयामि।
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: मध्ये पानीयं समर्पयामि, नैवैद्यान्ते आचमनीयं समर्पयामि, उत्तरापोषणं समर्पयामि, हस्तप्राक्षलण समर्पयामि, मुखप्रक्षालनं समर्पयामि।


करोद्वर्तन

ॐ सिञ्चति परि षिञ्चन्त्युत्सिञ्चन्ति पुनन्ति च। सुरायै बभ्र्वै मदे किन्त्वो वदति किन्त्व:॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: करोद्वर्तनार्थे चन्दनानुलेपनं समर्पयामि।
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: करोद्वर्जनार्थे चन्दनं समर्पयामि।
भगवान के हाथो में चन्दन अर्पित करें।


ऋतुफल

ॐ या फ़लिनीयाऽफ़लाऽपुष्पा याश्चपुष्पिणि:। बृहस्पतिप्रसूस्तानो मुन्वत्व गंगवहे हस: ।
यस्य स्मरण मात्रेण सफ़लता सन्ति सत्क्रिया:। तस्य देवस्या प्रीत्यर्थ इयं ऋतुफ़लार्पणम।
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम:  नैवैद्यम निवेदयामि नाना ऋतुफ़लानि च सपर्पयामि।


ताम्बूल

ॐ नमस्तुऽआयुधानाततायधृष्णवे। उमाभ्यांमुत ते नमो बाहुभ्यान्नत धन्वने।
ॐ उमा महेश्वराभ्याम नम: मुख शुद्धयर्थे ताम्बूलं समर्पयामि।


दक्षिणा

ॐ हरिण्यगर्भ: समवर्तमाग्रे भूतस्य जात: परिरेकऽआसीत।
सदाधार पृथिवीन्द्यामुतेमाकस्मै देवाय हविषा विधेम।
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम:सांगता सिद्धयर्थ हिरण्यगर्भ दक्षिणां समर्पयामि।


नीराजंन

ॐ इद गंगवहे हवि: प्रजननम्मे अस्तु दशवीर गंगवहे सर्वगण गंगवहे स्वस्तये।
आत्मसनि। प्रजासनि पशुसति लोकसन्यभयसनि:।
अग्नि प्रजा बहुलां में करोत्वनं न्यतो रेतोऽस्मासु धत।


ध्यान  

वन्दे देव उमापतिं सुरुगुरु वन्दे जगत्कारणम,
वन्दे पन्नगभूषणं मृगधरं वन्दे पशूनांपतिम।
वन्दे सूर्य शशांक वहिनयनं वन्चे मुकुन्दप्रिय:
वन्दे भक्तजनाश्रयं च वरदं वन्दे शिवशंकरम॥


शान्तं पदमासनस्थं शशिधर मुकुटं पंचवक्त्रं त्रिनेत्रम,

शूलं वज्र च खडग परशुमभयदं दक्षिणागे वहन्न्तम।
नाग पाशं च घंटां डमरूकसहितं सांकुशं वामभागे,
नानालंकार दीप्तं स्फ़टिकमणिनिभं पार्वतीशं नमामि॥


कर्पूर गौरं करुणावतारं संसार सारं भुजगेन्द्र हारम

सदा बसन्तं ह्रदयार विन्दे भवं भवानी सहितं नमामि॥


आरती

जय शिव ऊँकारा भज शिव ऊँकारा।
ब्रह्मा विष्णु सदाशिव अर्धांगी धारा॥ ॐ॥.....

जल आरती
 द्यौ: शान्तिरन्तरिक्ष गंगवहे शान्ति: पृथ्वीशान्तिराप: शान्त रोषधय: शान्ति।
वनस्पतय: शान्ति शान्तिर्विश्वेदेवा शान्तिब्रह्म शान्ति सर्व गंगवहे शान्ति: शान्तिरेव शान्ति: सा मा शान्ति रेधि।
इस पानी को शिवजी के चारों तरफ़ थोडा थोडा डालकर शिवलिंग पर चढा दें।


प्रदक्षिणा

  मा नो महान्तमुत मा नोऽअभर्कम्मानऽउक्षन्त मुत मा नऽउक्षितम। मानो वधी: पिरंम्मोतमारम्मान: प्रियास्तस्न्वोरुद्ररीरिष:।
  उमामहेश्वराभ्याम नम: प्रदक्षिणां समर्पयामि।


पुष्पांजलि

 यज्ञेन यज्ञमयजन्त देवास्तानि धर्माणि प्रथमान्यासन। तेह ना कं महिमान: सचन्त यत्र पूर्वे साध्या: सन्ति देवा:।
 राधाधिराजाय प्रसस्रसाहिने नमोवयं वेश्रणाय कुर्महे समे कामान कामकामा महम। कामेश्वरी वेश्रवणो ददातु। कुबेराय वैश्रवणाय महाराजाय नम:।
  स्वास्ति साम्राज्यं भोज्य स्वराज्यं वैराज्यं परमेष्ठयं राज्यं महाराज्यमाधिपत्यमयं समन्तपर्यायो स्वात सार्वभौम:। सर्वायुष आन्तादा परार्धात। पृथिव्ये समुद्रपर्यान्ताय एकराडिति तदप्येष श्लोकोऽभिगितो मरुत: परिवेष्टारो मरुतस्यावसन्नगृहे। अविक्षि तस्य कामप्रेविश्वेदेवा: सभासद इति:।
  उमामहेश्वराभ्याम नमं मन्त्र पुष्पान्जलि समर्पयामि।


नमस्कार

  नम: शम्भवाय च मयोभवाय च नम: शंकराय च मयस्कराय च नम: शिवाय च शिवतराय च।
तव तत्वं न जानामि कीदृशोऽसि महेश्वर।
यादशोसि महादेव तादृशाय नमोनम:॥
त्रिनेत्राय नमज्ञतुभ्यं उमादेहार्धधारिणे।
त्रिशूल धारिणे तुभ्यं भूतानां पतये नम:॥
गंगाधर नमस्तुभ्यं वृषमध्वज नमोस्तु ते।
आशुतोष नमस्तुभ्यं भूयो भूयो नमो नम:॥


  निधनपतये नम:। निधनपतान्तिकाय नम: उर्ध्वाय नम:।

ऊर्ध्वलिंगाय नम:। हिरण्याय नम:। हिरण्यलिंगाय नम: दिव्याय नम: सुवर्णाय नम:। सुवर्ण लिंगाय नम:। दिव्यलिंगाय नम:। भवाय नम:। भवलिंगाय नम:। शर्वाय नम:। शर्वलिंगाय नम:। शिवाय नम:। शिवलिंगाय नम:। ज्वालाय नम:। ज्वललिंगाय नम:। आत्मरस नम:। आत्मलिंगाय नम:। परमाय नम:। परमलिंगाय नम:। एतत सोमस्य सूर्यस्य सर्वलिंग गंगवहे स्थापयसि पाणि मन्त्र पवित्रम।
  उमामहेश्वराभ्याम नम: नमस्करोमि।


प्रार्थनापूर्वक क्षमायपन

आवाहनं न जानामि न जानामि विसर्जनम, पूजां चैव न जानामि क्षमस्व परमेश्वर।
मन्त्रहीनं क्रियाहीनं भक्तिहीनं सुरेश्वर, यह पूजितं मयादेव परिपूर्ण तदस्तुमे॥
यदक्षरं पदं भ्रष्टं मात्राहीनं च यद भवेत, तत सर्वं क्षम्यतां देव प्रसीद परमेश्वर॥
क्षमस्व देव देवेश क्षस्व भुवनेश्वर, तव पदाम्बुजे नित्यं निश्चल भक्तितरस्तु में॥
असारे संसारे निजभजन दूरे जडधिया, भ्रमन्तं मामन्धं परम कृपया पातुमुचितम॥
मदन्य: को दीन स्वव कृपण रक्षाति निपुण, स्त्वदन्य: को वा मे त्रिगति शरण्य: पशुपते॥


विशेषार्ध्य

अन्यथा शरणं नास्ति त्वमेव शरंण मम, मस्मात कारुण्य भावेन रक्ष मां परमेश्वर।
रक्ष रक्ष महादेव रक्ष त्रैलोक्य रक्षक, भक्तानां अभयकर्ता त्राता भवभवार्णवात॥
वरद त्वं वरं देहि वांछितार्थादि। अनेक सफ़लर्ध्येन फ़लादोस्तु सदामम॥
 मानस्तोके तनये मानऽआयुषिमानो गोषुमानोऽश्वेषुरीरिष:। मानो वीरानुरुद्र भामिनो बधीर्हविष्मन्त: सदामित्वाहवामहे। ऊँ उमामहेश्वराभ्याम नम: विशेषर्ध्यं समर्पयामि।
अर्ध्य पात्र में जल गन्ध अक्षत फ़ूल बिल्वपत्र आदि मंगल द्रव्य लेकर भगवान को अर्पित करें।


समर्पण

गतं पापं गतं दुखं गतं दारिद्रयमेव च, आगता सुख सम्पत्ति: पुण्याच्च तव दर्शनात॥
दवो दाता च भोक्ता च देवरूपमितं जगत, देवं जपति सर्वत्र यौ देव: सोहमेव हि॥
साधिवाऽसाधु वा कर्म यद्यमचारितं मया। तत सर्व कृपया देव गृहाणाराधनम॥
शंख या आचमनी का जल भगवान के दाहिने हाथ मे देते हुये समस्त पूजा फ़ल उन्हे समर्पित करें।
अनेनकृत पूजाकर्मणा श्री संविदात्मक: साम्बसदाशिव प्रीयन्ताम। ऊँ तत सद ब्रह्मार्पणमस्तु।
इसके बाद वैदिक या संस्कृत आरती कर पुष्पांजलि दें।


शिव आरती किस प्रकार करें

शिव आरती में सबसे पहले शिव के चरणों का ध्यान करके चार बार आरती उतारें फ़िर नाभिकमल का ध्यान करनेक दो बार आरती उतारें,फ़िर मुख का स्मरण करते हुये एक बार आरती उतारें,तथा सर्वांग की सात बार आरती उतारें, इस प्रकार चौदह बार आरती उतारे। इसके बाद शंख या पात्र में जल लेकर घुमाते हुये छोडें,और इस मंत्र को बोलें-


 द्यौ हवामहे शान्तिरन्तरिक्षं हवामहे शान्ति पृथ्वी शान्ति राप: शान्तिरोषधय शान्ति: वनस्पतय: शान्तिर्विश्वेदेवा शान्ति ब्रह्माशान्ति सर्वं हवामहे शान्ति शान्ति:रे वशन्ति सामाशान्तिरेधि।



प्रदक्षिणा

यानि कानि च पापानि ज्ञाताज्ञात कृतानि च,
तानि सर्वाणि नश्यन्ति प्रदक्षिणं पदे पदे॥