Wednesday, February 18, 2015

2-वैदिक शिव-पूजा



ध्यानध्यायेनित्यं महेशं रजतगिरिनिभं चारुचन्द्रावतंसं,  रत्नाकलोज्ज्वलांगं परशुमृगवराभीति हस्तं प्रसन्नं।

पद्मासीनं समन्तात स्तुतममरगणै र्व्याघ्रकृत्तिं वसानं, विश्वाद्यं विश्वबीजं निखिलभयहरं पञ्चवक्त्रं त्रिनेत्रम्॥


सद्योजात-स्थापन

पश्चिमं पूर्णचन्द्राभं जगत सृष्टिकरोज्ज्वलम, सद्योजातं यजेत सौम्य मन्दस्मित मनोहरम॥


वामदेव स्थापन

उत्तरं विद्रुमप्रख्य विश्वस्थितिकरं विभुम, सविलासं त्रिनयनं वामदेवं प्रपूजयेत॥


अघोर स्थापन

दक्षिणं नील नीमूतप्रभं संहारकारकम, वक्रभू कुटिलं घोरमघोराख्यं तमर्चयेत॥


तत्पुरुष स्थापन

यजेत पूर्वमुखं सौम्यं बालर्क सदृशप्रभम, तिरोधानकृत्यपर रुद्रं तत्पुरुंषभिधम॥


ईशान स्थापन

ईशानं स्फ़टिक प्रख्य सर्वभूतानुकंपितम, अतीव सौभ्यमोंकार रूपं ऊर्ध्वमुखं यजेत॥
ॐ उमामहेश्वराभ्यां नम: श्यानं समर्पयामि॥


आसन

ॐ या ते॑ रुद्र शि॒वा त्॒नूरघो॒राऽपा॑पकाशिनी । तया॑ नस्त॒न्वा शन्त॑मया॒ गिरि॑श्न्ता॒भि चा॑कशीहि ॥
विश्वात्मने नमस्तुभ्यं चिदम्भरनिवासिने॥ रत्नसिंहासनं चारो ददामि करुणानिधे॥
ॐ उमामहेश्वराभ्यां नम: आसनार्थ पुष्पं समर्पयामि॥ 
फ़ूल चढायें।


पाद्य

ॐ यामिषुं॑ गिरिशन्त॒ हस्ते॑ बि॒भर्ष्यस्त॑वे । शि॒वां गि॑रित्र॒ तां कु॑रु॒ मा हि॑ गुं सी॒: पुरु॑षं॒ जग॑त्॥ 
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: पादयो: पाद्यं समर्पयामि॥  
चरणों में जल अर्पित करें।


अर्घ्य

ॐ शि॒वेन॒ वच॑सा त्वा॒ गिरि॒शाच्छा॑ वदामसि । यथा॑ न॒: सर्व॒मिज्जग॑दय॒क्ष्म गुं सुमना॒ अस॑त्॑॥
अनर्घफ़लदात्रे च शास्त्रे वैवस्वतस्य च । तुमयर्मध्य प्रदास्यामि द्वादशान्त निवासिने ॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: हस्तयोर्घ्य समर्पयामि ॥
अर्घ्य पात्रं में गन्धाक्षत पुष्प के साथ जल लेकर चढावें ॥


आचमन

ॐ अध्य॑वोचदधिव॒क्ता  प्र॑थ॒॒मो दैव्यो॑ भि॒षक । अही॑श्च सर्वा॑ञ्ज॒म्भय॒न्त्सर्वा॑श्च यातुधा॒न्यो॒ऽध॒राची॒: परा॑ सुव॑ ॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: आचमनीयम जलं समर्पयामि ॥
छ: बार आचमन करावें


स्नान

ॐ अ॒सौ यस्ता॒म्रो अ॑रु॒ण उ॒त ब॒भ्रु: सु॑म॒ड़्गल॑:। ये चै॑न गुं रु॒द्रा अ॒भितो॑ दि॒क्षु श्रि॒ता: स॑हस्र॒शोऽवै॑षा
गुं हेड॑ ईमहे ॥
गंगाक्लिन्नजटाभारं सोमसोमाधशेखर ॥ नद्या मया समानेतै स्नानं कुरु महेश्वर:।
ऊँ उमामहेश्वराभ्याम नम: स्नानीयं जलं समर्पयामि। स्नानान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि॥
घन्टावादन करें और स्नान करवायें॥


पय स्नान (दूध से स्नान)

ॐ पय:  पृथिव्यां पय ओषधीषु पयो दिव्यन्तरिक्षे पयो धा:। पयस्वती: प्रदिश: सन्तु मह्यम्॥
ऊँ उमामहेश्वराभ्याम नम: पय: स्नानं समर्पयामि। पय स्नानान्ते आचम्नीयम समर्पयामि॥


दधि स्नान

ॐ दधिक्राव्णो अकारिषं जिष्णोरश्वस्य वाजिन: । सुरभि नो मुखा करत्प्र ण आयू गुं षि तारिषत ॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: दधि स्नानं समर्पयामि। दधि स्नानान्ते आचमनीयं समर्पयामि॥


घृतस्नान

ॐ घृतं मिमक्षे घृतमस्य योनिर्घृते श्रितो घृतम्वस्य धाम। अनुष्वधमा वह मादयस्व स्वाहाकृतं वृषभ वक्षि हव्यम्॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: घृतस्नानम समर्पयामि। घृतस्नानान्ते शुद्धोदक स्नानं समर्पयामि।
शुद्धोदक स्नानान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि।
पहले घी से फ़िर जल से स्नान करवायें।


मधुस्नान

ॐ मधुव्वाता ऋतायते मधुक्षरन्ति सिन्धव:। माधवीर्न: सन्त्वोषधी:।
मधुनक्तमुतोषसो मधुमत्पार्थिव गुं  रज:। मधुद्यौरस्तु न: पिता। 
मधुमान्नो। वननस्पतिर्मधमाँ२ अस्तु सूर्य:। माध्वीरर्गावो भवन्तु न:।
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: मधुस्नानं समर्पयामि। मधुस्नानान्ते शुद्धोदक स्नानं समर्पयामि।
शुद्धोदक स्नानान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि।
पहले शहद से फ़िर जल से स्नान करवायें।


शर्करास्नान

ॐ अपा गुं रसमुद्धयस गुं सूर्ये सन्त गुं समाहितम।अपा गुं रसस्य यो रसस्तं वो गृह्णाम्युत्तममुपयामगृहीतो ऽसीन्द्राय त्वा जुष्टं गृह्णाम्येष ते योनिरिन्द्राय त्वा जुष्टतमम्।
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: शर्करास्नानं समर्पयामि। शर्करास्नानान्ते शुद्धोदक स्नानं समर्पयामि।
शुद्धोदक स्नानान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि।
पहले चीनी फ़िर जल से स्नान करवायें।


पंचामृत स्नान

ॐ पञ्च नद्य: सरस्वतीमपि यन्ति सस्रोतस:। सरस्वती तु पञ्चधा सो देशेभवत्सरित॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम पंचामृतस्नानं समर्पयामि। पंचामृतस्नानन्ते शुद्धोदक स्नानम समर्पयामि।
शुद्धोदक स्नानान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि।
पहले पंचामृत से स्नान करवाये फ़िर जल से स्नान करवायें।


गन्धोदक स्नान

ॐ गन्धद्वारा दुराधर्षां नित्यपुष्टां करीषिणीम। ईश्वरीं सर्वभूतानां तामिहोपह्वेयेश्रियम।
मलयाचल सम्भूतं चन्दगारूरंभवम। चन्द्रनं देवदेवेश स्नानार्थ प्रतिगृह्यताम।
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: गन्धोदकस्नानं समर्पयामि। गन्धोदक स्नानान्ते शुद्धोदक स्नानं समर्पयामि।
पहले गुलाबजल से फ़िर जल से स्नान करवायें।

शुद्धोदक स्नान
ॐ शुद्धवाल: सर्वशुद्धवालो मणिवालस्त आश्विना:। श्वेत: श्येताक्षौरुणस्ते रुद्राय पशुपतये कर्णा यामा अवलिप्ता रौद्रा नभोरूपा: पार्जन्या॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: शुद्धोदक स्नानं समर्पयामि।
शुद्धोदक स्नानान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि।
घंटावादन करके जल से स्नान करवायें फ़िर आचमन करवायें।


॥ रुद्रसूक्त॥

शुद्ध जल, गंगा जल अथवा दुग्धादि से निम्न मन्त्रों का पाठ करते अभिषेक करें।
॥हरिः ॐ॥ नमस्ते रुद्द्र  मन्न्यव ऽउतो त ऽइषवे नमः। बाहुब्भ्यामुत ते नमः॥१॥ या ते रुद्द्र शिवा तनूरघोराऽपापकाशिनी। तया नस्तन्न्वा शन्तमया गिरिशन्ताभि चाकशीहि॥२॥ यामिषुङ्गिरिशन्तहस्ते बिभर्ष्ष्यस्तवे। शिवाङ्गिरित्रताङ्कुरु मा हि ಆ सीः पुरुषञ्जगत॥३॥  शिवेन व्वचसा त्त्वा गिरिशाच्छा व्वदामसि। यथा नः सर्व्वमिज्जगदयक्ष्म ಆ सुमना असत ॥४॥
अध्यवोचदधिवक्क्ता प्प्रथमोदैव्व्योभिषक्। अहीँश्च्च सर्व्वाञ्जभयन्त्सर्व्वाश्च्च यातुधान्न्योऽधराचीः परा सुव॥५॥ असौयस्ताम्म्रोऽअरुणऽउतबब्भ्रुः सुमङ्गलः। येचैन ಆ रुद्द्राऽअभितोदिक्षुश्रिताः सहस्रशोऽवैषाಆ हेडऽईमहे॥६॥ असौ योऽवसर्प्पति नीलग्ग्रीवो व्विलोहितः। उतैनङ्गोपा अदृश्श्रन्नदृश्श्रन्नुदहार्य्यः स दृष्टो  मृडयाति नः॥७॥ नमोऽस्तु नीलग्ग्रीवाय सहस्राक्षाय मीढुषे।  अथो ये अस्य सत्त्वानोऽहं तेभ्योऽकरं नम:॥८॥ प्प्रमुञ्च धन्न्वनस्त्वमुभयोरार्त्क्ज्याम्।  याश्च ते हस्त इषवः परा ता भगवो व्वप॥९॥ व्विज्ज्यन्धनुः कपर्द्दिनो व्विशल्ल्यो बाणवाँ२ उत। अनेशन्नस्य या इषव आभुरस्य निषङ्गधिः॥१०॥ या ते हेतिर्म्मीढुष्ट्टम हस्ते बभूव ते धनुः। तयाऽस्मान्विश्वतस्त्वमयक्ष्मया परि भुज॥११॥ परि ते धन्न्वनो हेतिरस्म्मान्न्व्वृणक्तु व्विश्श्वतः।  अथो य इषुधिस्तवारे अस्म्मन्निधेहि तम॥१२॥ अवतत्त्य धनुष्ट्व ಆ सहस्राक्ष शतेषुधे। निशीर्य्य शल्ल्यानाम्मुखा शिवो नः सुमना भव॥१३॥ नमस्त आयुधायानातताय धृष्ष्णवे। उभाब्भ्यामुत ते नमो बाहुब्भ्यान्तव धन्न्वने॥१४॥ मा नो महान्तमुत मा नो अर्भकं मा न उक्षन्तमुत मा न उक्षितम्। मा नो व्वधीः पितरम्मोतमातरम्मा नः प्प्रियास्तन्न्वो रुद्द्र रीरिषः॥१५॥ मा नस्तोके तनये मा न आयुषि मा नो गोषु मा नो अश्वेषु रीरिषः।  मा नो व्वीरान्न्रुद्द्र भामिनो व्वधीर्हविष्म्मन्तः सदमित्त्वा हवामहे॥१६॥
अभिषेकके अनन्तर शुद्धोदक-स्नान कराये। तत्पश्चात "ॐ द्यौ: शान्ति" इत्यादि शान्तिक मन्त्रोंका पाठ करते हुए शान्त्यभिषेक करना चाहिये । तदनन्तर भगवान को आचमन कराकर उत्तराड़्ग पूजा करें।


वस्त्र 

ॐ असौ योऽवसर्पति नीलग्रीवो विलोहित:। उतैनं गोपा अदृश्रन्नदृश्रन्नुदहार्य: स दृष्टो मृडयाति न:॥
दिगम्बर नमस्तुभ्यम गजाजिनधरा यच। व्याघ्रचर्मोतरीयाय वस्त्रयुग्मं दादाम्यहम॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: वस्त्रोपवस्त्रं समर्पयामि। आचमनीयं जलं समर्पयामि।


यज्ञोपवीत

ॐ नमोऽस्तु नीलग्रीवाय सहस्त्राक्षाय मीढुषे। अथो ये अस्य सत्वानोऽहं तेभ्योऽकरं नम:॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: यज्ञोपवीतं समर्पयामि। आचमनं जलं समर्पयामि।
ॐ भूर्भूव: स्व: श्रीनर्मदेश्वरसाम्बसदाशिवाय नम:, यज्ञोपवीतं समर्पयामि,  यज्ञोपवीतान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि ।


उपवस्त्र

ॐ सुजातो ज्योतिषा सह शर्म वरूथमाऽसदत्स्व:। वासो अग्ने विश्वरूप सं व्ययस्व विभावसो॥
ॐ भूर्भूव: स्व: श्रीनर्मदेश्वरसाम्बसदाशिवाय नम:, उपवस्त्रं समर्पयामि, उपवस्त्रान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि ।


गन्ध (चन्दन)

ॐ प्रमुञ्च धन्वनस्त्वमुभयोरार्त्न्योर्ज्याम्। याश्च ते हस्त इषव: परा ता भगवो वप ॥
ॐ भूर्भूव: स्व: श्रीनर्मदेश्वरसाम्बसदाशिवाय नम:, गन्धानुलेपनं समर्पयामि। 


सुगन्धित द्रव्य

ॐ त्रयम्बकं यजामहे सुगन्धिम्पुष्टिवर्द्धनम। उर्वारुकमिव बन्धनान मृत्योर्मुक्षीय मामृतात।
ॐ भूर्भूव: स्व: श्रीनर्मदेश्वरसाम्बसदाशिवाय नम:, सुगन्धित द्रव्य  समर्पयामि।
इत्र  अर्पित करें।

भस्म
अग्निहोत्र समुदभूतं विरजाहोमपाजितम, गृहाण भस्म हे स्वामिन भक्तानां भूतिदाय॥
ॐ भूर्भूव: स्व: श्रीनर्मदेश्वरसाम्बसदाशिवाय नम:,  भस्मं समर्पयामि॥
भस्म अर्पित करें।


अक्षत

ऊँ अक्षन्नमीमदन्तह्वप्रिया अधूषत। अस्तोषतस्वभानवो विप्रान्नविष्टयामती योजान। विन्द्रतेहरी। अक्सह्तान धवलान देवसिद्धगन्धर्व पूजितम।
सुदन्रेश नमस्तुभ्यं गृहाण वरदो भव॥
ॐ भूर्भूव: स्व: श्रीनर्मदेश्वरसाम्बसदाशिवाय नम:, अक्षतान समर्पयामि।
अक्षत चढावें।


पुष्प

ऊँ विज्जयन्धनु: कपर्दिनो विशल्यो बाधवांऽउत।
अनेकशन्नस्ययाऽड.षव आभुरस्यनिषंगधि:।
तुरीयवनसंभूतं। परमानन्दसौरभम।
पुष्पं गृहाण सोमेश पुष्पचापविभंजन॥
ॐ भूर्भूव: स्व: श्रीनर्मदेश्वरसाम्बसदाशिवाय नम:, पुष्पाणि समर्पयामि।


बिल्वपत्र

ॐ नमो बिल्विने च कवचिने च नमो वश्रिणे च वरूथिने
च नम: श्रुताव च श्रुतसेनाय च नमो दुन्दुभ्यरयचाहनन्यायच।
त्रिबलं द्विगुणाकारं द्विनेत्रं च त्रिधायुधम।
श्रिजन्मपाप संहारमेक बिल्वं शिवार्पणम।
दर्शनं बिल्वपत्रस्य स्पर्शनं पापनाशनम।
अघोर पाप संहारं मेक बिल्वं शिवार्पणम॥


अंगपूजा

ॐ भवाय नम: पादो पूजयामि। ऊँ जगत्पित्र नम: जंघे पूजयामि। ऊँ मृडाय नम: जानुनीं पूजयामि। ऊँ रुद्राय नम: उरु पूजयामि। ऊँ कालान्तकाय नम: कटिं पूजयामि। ऊँ नागेन्द्रा भरणाय नमं नाभिर पूजयामि। ऊँ स्तव्याय नम: कंठं पूजयामि। ऊँ भवनाशाय नम: भुजान पूजयामि। ऊँ कालकंठाय नम: कंठं पूजयामि। ऊँ महेशाय नम: मुखं पूजयामि। ऊँ लास्यप्रियाय नम: ललाटं पूजयामि। ऊँ शिवाय नम: शिरं पूजयामि। ऊँ प्रणतार्तिहराय नम: सर्वाण्यंगानि पूजयामि।
प्रत्येक बार गंधाक्षतपुष्प से सम्बन्धित अंग को घर्षित करें।


अष्टपूजा

ॐ शर्वाय क्षितिमूर्तये नम:,ऊँ भवाय जलमूर्तये नम:,ऊँ रुद्राय अग्निमूर्तये नम:,ऊँ उग्राय वायुमूर्तये नम:,ऊँ भीमाय आकाश मूर्तये नम:,ऊँ ईशनाय सूर्य मूर्तये नम:,ऊँ महादेवाय सोममूर्तये नम:,ऊँ पशुपतये यजमान मूर्तये नम:।
प्रत्येक बार गन्धाक्षतपुष्प बिल्वपत्र अर्पित करें।


परिवार पूजा

ॐ उमायै नम: ।
ॐ शंकर प्रियाये नम: ।
ॐ पार्वत्यै नम: ।
ॐ काल्यै नम: ।
ॐ कालिन्द्यै नम: ।
ॐ कोटि देव्यै नम: ।
ॐ पिश्वधारित्रै नम: ।
ॐ गंगा देव्यै नम: ।
नववितीन पूजयामि सर्वोपकरायै गन्धाक्षतपुष्पयाणि समर्पयामि।
प्रत्येक बार गन्ध अक्षत पुष्प अर्पण करें।
गण पूजा
ॐ गणपतये नम: ।
ॐ कार्तिकेयाय नम: ।
ॐ पुष्पदन्ताय नम: ।
ॐ कपर्दिने नम: ।
ॐ भैरवाय नम: ।
ॐ भूलपाधये नम: ।
ॐ चण्डेशाय नम: ।
ॐ दण्डपाणये नम: ।
ॐ नन्दीश्वराय नम: ।
ॐ महाकालाय नम: ।
सर्वान गणाधिपान पूजयामि सर्वोपचारार्थे गन्धाक्षतपुष्पाणि समर्पयामि।
रुद्र पूजा
ॐ अघोराय नम: ।
ॐ पशुपतये नम: ।
ॐ शर्वाय नम: ।
ॐ विरूपाक्षाय नम: ।
ॐ विश्वरूष्ये नम: ।
ॐ त्र्यम्बकाय नम: ।
ॐ कपर्दिने नम: ।
ॐ भैरवाय नम: ।
ॐ शूलपाणये नम: ।
ॐ ईशनाय नम: ।
एकादश रुद्रान पूजयामि सर्वोपचारार्थे गन्ध अक्षत पुष्पाणि समर्पयामि।


सौभाग्य द्रव्य

ॐ अहिरीव भोगै: पर्येति बाहुञ्यावा हेतिम्परिवाधमान:।
हस्तघ्नो विश्वावयुनानिविद्वान पुमान पुमा गंगवहे समपरिपातुविश्वत:॥
हरिद्रां कुंकुमं चैव सिन्दूरं कज्जलान्वितम।
सौभाग्यद्रव्यसंयुक्तं ग्रहाण परमेश्वर॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: सौभाग्यद्रव्याणि समर्पयामि।
हल्दी कुमकुम सिन्दूर चढावें।


धूप

ॐ या ते हेतीर्मीढ्ष्ट्रम हस्ते बभूव ते धनु:। तयास्मान-विश्वस्त्व मयक्ष्मया परिभुज॥
ॐ उमा महेश्वराभ्याम नम: धूपं आघ्रायामि।
धूपबत्ती जलायें।


दीप

ॐ परिते धन्वनो हेतिरस्मान्वृणकतुविश्वत:। अथोयऽगंषि घ्रिस्त वारेऽकअस्मन्निधेहितम।
साज्यं वर्ति युक्तं दीपं सर्वमंगलकारकम।
समर्पयामि श्येदं सोमसूर्याग्निलोचनम॥
प्रज्वलित दीपक पर घंटावादन करते हुये चावल छोडें।


नैवैद्य

नैवैद्य के ऊपर बिल्वपत्र या पुष्प में पानी लेकर रुद्रगायत्री को बोलें-
ॐ तत्पुरुषाय  विद्यमहे महादेवाय  धीमहि तन्नो रुद्र: प्रचोदयात।
फ़िर नैवैद्य पर धेनु मुद्रा दिखाते हुये इस मंत्र को बोलें-
ॐ अवतय धनुष्टव गुं सहस्त्राक्षशतेषुधे। निशीर्य शलयानामुख शिवा न: सुमना भव॥
नैवैध्यं  षडरसोपेतं विषाशत घृतान्वितम। मधुक्षीरापूपयुक्तं गृह्यतां सोमशेखर॥
इसके बाद ग्राम मुद्रा में इस मंत्र का उच्चारण करें-


ॐ  प्राणाय स्वाहा,  ॐ  अपानाय स्वाहा,  ॐ  व्यानाय स्वाहा,  ॐ  उदानाय स्वाहा,  ॐ  समानाय स्वाहा।

ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम:  आचमनीयं जलं समर्पयामि, पूर्जापोषण समर्पयामि।
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: मध्ये पानीयं समर्पयामि, नैवैद्यान्ते आचमनीयं समर्पयामि, उत्तरापोषणं समर्पयामि, हस्तप्राक्षलण समर्पयामि, मुखप्रक्षालनं समर्पयामि।


करोद्वर्तन

ॐ सिञ्चति परि षिञ्चन्त्युत्सिञ्चन्ति पुनन्ति च। सुरायै बभ्र्वै मदे किन्त्वो वदति किन्त्व:॥
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: करोद्वर्तनार्थे चन्दनानुलेपनं समर्पयामि।
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम: करोद्वर्जनार्थे चन्दनं समर्पयामि।
भगवान के हाथो में चन्दन अर्पित करें।


ऋतुफल

ॐ या फ़लिनीयाऽफ़लाऽपुष्पा याश्चपुष्पिणि:। बृहस्पतिप्रसूस्तानो मुन्वत्व गंगवहे हस: ।
यस्य स्मरण मात्रेण सफ़लता सन्ति सत्क्रिया:। तस्य देवस्या प्रीत्यर्थ इयं ऋतुफ़लार्पणम।
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम:  नैवैद्यम निवेदयामि नाना ऋतुफ़लानि च सपर्पयामि।


ताम्बूल

ॐ नमस्तुऽआयुधानाततायधृष्णवे। उमाभ्यांमुत ते नमो बाहुभ्यान्नत धन्वने।
ॐ उमा महेश्वराभ्याम नम: मुख शुद्धयर्थे ताम्बूलं समर्पयामि।


दक्षिणा

ॐ हरिण्यगर्भ: समवर्तमाग्रे भूतस्य जात: परिरेकऽआसीत।
सदाधार पृथिवीन्द्यामुतेमाकस्मै देवाय हविषा विधेम।
ॐ उमामहेश्वराभ्याम नम:सांगता सिद्धयर्थ हिरण्यगर्भ दक्षिणां समर्पयामि।


नीराजंन

ॐ इद गंगवहे हवि: प्रजननम्मे अस्तु दशवीर गंगवहे सर्वगण गंगवहे स्वस्तये।
आत्मसनि। प्रजासनि पशुसति लोकसन्यभयसनि:।
अग्नि प्रजा बहुलां में करोत्वनं न्यतो रेतोऽस्मासु धत।


ध्यान  

वन्दे देव उमापतिं सुरुगुरु वन्दे जगत्कारणम,
वन्दे पन्नगभूषणं मृगधरं वन्दे पशूनांपतिम।
वन्दे सूर्य शशांक वहिनयनं वन्चे मुकुन्दप्रिय:
वन्दे भक्तजनाश्रयं च वरदं वन्दे शिवशंकरम॥


शान्तं पदमासनस्थं शशिधर मुकुटं पंचवक्त्रं त्रिनेत्रम,

शूलं वज्र च खडग परशुमभयदं दक्षिणागे वहन्न्तम।
नाग पाशं च घंटां डमरूकसहितं सांकुशं वामभागे,
नानालंकार दीप्तं स्फ़टिकमणिनिभं पार्वतीशं नमामि॥


कर्पूर गौरं करुणावतारं संसार सारं भुजगेन्द्र हारम

सदा बसन्तं ह्रदयार विन्दे भवं भवानी सहितं नमामि॥


आरती

जय शिव ऊँकारा भज शिव ऊँकारा।
ब्रह्मा विष्णु सदाशिव अर्धांगी धारा॥ ॐ॥.....

जल आरती
 द्यौ: शान्तिरन्तरिक्ष गंगवहे शान्ति: पृथ्वीशान्तिराप: शान्त रोषधय: शान्ति।
वनस्पतय: शान्ति शान्तिर्विश्वेदेवा शान्तिब्रह्म शान्ति सर्व गंगवहे शान्ति: शान्तिरेव शान्ति: सा मा शान्ति रेधि।
इस पानी को शिवजी के चारों तरफ़ थोडा थोडा डालकर शिवलिंग पर चढा दें।


प्रदक्षिणा

  मा नो महान्तमुत मा नोऽअभर्कम्मानऽउक्षन्त मुत मा नऽउक्षितम। मानो वधी: पिरंम्मोतमारम्मान: प्रियास्तस्न्वोरुद्ररीरिष:।
  उमामहेश्वराभ्याम नम: प्रदक्षिणां समर्पयामि।


पुष्पांजलि

 यज्ञेन यज्ञमयजन्त देवास्तानि धर्माणि प्रथमान्यासन। तेह ना कं महिमान: सचन्त यत्र पूर्वे साध्या: सन्ति देवा:।
 राधाधिराजाय प्रसस्रसाहिने नमोवयं वेश्रणाय कुर्महे समे कामान कामकामा महम। कामेश्वरी वेश्रवणो ददातु। कुबेराय वैश्रवणाय महाराजाय नम:।
  स्वास्ति साम्राज्यं भोज्य स्वराज्यं वैराज्यं परमेष्ठयं राज्यं महाराज्यमाधिपत्यमयं समन्तपर्यायो स्वात सार्वभौम:। सर्वायुष आन्तादा परार्धात। पृथिव्ये समुद्रपर्यान्ताय एकराडिति तदप्येष श्लोकोऽभिगितो मरुत: परिवेष्टारो मरुतस्यावसन्नगृहे। अविक्षि तस्य कामप्रेविश्वेदेवा: सभासद इति:।
  उमामहेश्वराभ्याम नमं मन्त्र पुष्पान्जलि समर्पयामि।


नमस्कार

  नम: शम्भवाय च मयोभवाय च नम: शंकराय च मयस्कराय च नम: शिवाय च शिवतराय च।
तव तत्वं न जानामि कीदृशोऽसि महेश्वर।
यादशोसि महादेव तादृशाय नमोनम:॥
त्रिनेत्राय नमज्ञतुभ्यं उमादेहार्धधारिणे।
त्रिशूल धारिणे तुभ्यं भूतानां पतये नम:॥
गंगाधर नमस्तुभ्यं वृषमध्वज नमोस्तु ते।
आशुतोष नमस्तुभ्यं भूयो भूयो नमो नम:॥


  निधनपतये नम:। निधनपतान्तिकाय नम: उर्ध्वाय नम:।

ऊर्ध्वलिंगाय नम:। हिरण्याय नम:। हिरण्यलिंगाय नम: दिव्याय नम: सुवर्णाय नम:। सुवर्ण लिंगाय नम:। दिव्यलिंगाय नम:। भवाय नम:। भवलिंगाय नम:। शर्वाय नम:। शर्वलिंगाय नम:। शिवाय नम:। शिवलिंगाय नम:। ज्वालाय नम:। ज्वललिंगाय नम:। आत्मरस नम:। आत्मलिंगाय नम:। परमाय नम:। परमलिंगाय नम:। एतत सोमस्य सूर्यस्य सर्वलिंग गंगवहे स्थापयसि पाणि मन्त्र पवित्रम।
  उमामहेश्वराभ्याम नम: नमस्करोमि।


प्रार्थनापूर्वक क्षमायपन

आवाहनं न जानामि न जानामि विसर्जनम, पूजां चैव न जानामि क्षमस्व परमेश्वर।
मन्त्रहीनं क्रियाहीनं भक्तिहीनं सुरेश्वर, यह पूजितं मयादेव परिपूर्ण तदस्तुमे॥
यदक्षरं पदं भ्रष्टं मात्राहीनं च यद भवेत, तत सर्वं क्षम्यतां देव प्रसीद परमेश्वर॥
क्षमस्व देव देवेश क्षस्व भुवनेश्वर, तव पदाम्बुजे नित्यं निश्चल भक्तितरस्तु में॥
असारे संसारे निजभजन दूरे जडधिया, भ्रमन्तं मामन्धं परम कृपया पातुमुचितम॥
मदन्य: को दीन स्वव कृपण रक्षाति निपुण, स्त्वदन्य: को वा मे त्रिगति शरण्य: पशुपते॥


विशेषार्ध्य

अन्यथा शरणं नास्ति त्वमेव शरंण मम, मस्मात कारुण्य भावेन रक्ष मां परमेश्वर।
रक्ष रक्ष महादेव रक्ष त्रैलोक्य रक्षक, भक्तानां अभयकर्ता त्राता भवभवार्णवात॥
वरद त्वं वरं देहि वांछितार्थादि। अनेक सफ़लर्ध्येन फ़लादोस्तु सदामम॥
 मानस्तोके तनये मानऽआयुषिमानो गोषुमानोऽश्वेषुरीरिष:। मानो वीरानुरुद्र भामिनो बधीर्हविष्मन्त: सदामित्वाहवामहे। ऊँ उमामहेश्वराभ्याम नम: विशेषर्ध्यं समर्पयामि।
अर्ध्य पात्र में जल गन्ध अक्षत फ़ूल बिल्वपत्र आदि मंगल द्रव्य लेकर भगवान को अर्पित करें।


समर्पण

गतं पापं गतं दुखं गतं दारिद्रयमेव च, आगता सुख सम्पत्ति: पुण्याच्च तव दर्शनात॥
दवो दाता च भोक्ता च देवरूपमितं जगत, देवं जपति सर्वत्र यौ देव: सोहमेव हि॥
साधिवाऽसाधु वा कर्म यद्यमचारितं मया। तत सर्व कृपया देव गृहाणाराधनम॥
शंख या आचमनी का जल भगवान के दाहिने हाथ मे देते हुये समस्त पूजा फ़ल उन्हे समर्पित करें।
अनेनकृत पूजाकर्मणा श्री संविदात्मक: साम्बसदाशिव प्रीयन्ताम। ऊँ तत सद ब्रह्मार्पणमस्तु।
इसके बाद वैदिक या संस्कृत आरती कर पुष्पांजलि दें।


शिव आरती किस प्रकार करें

शिव आरती में सबसे पहले शिव के चरणों का ध्यान करके चार बार आरती उतारें फ़िर नाभिकमल का ध्यान करनेक दो बार आरती उतारें,फ़िर मुख का स्मरण करते हुये एक बार आरती उतारें,तथा सर्वांग की सात बार आरती उतारें, इस प्रकार चौदह बार आरती उतारे। इसके बाद शंख या पात्र में जल लेकर घुमाते हुये छोडें,और इस मंत्र को बोलें-


 द्यौ हवामहे शान्तिरन्तरिक्षं हवामहे शान्ति पृथ्वी शान्ति राप: शान्तिरोषधय शान्ति: वनस्पतय: शान्तिर्विश्वेदेवा शान्ति ब्रह्माशान्ति सर्वं हवामहे शान्ति शान्ति:रे वशन्ति सामाशान्तिरेधि।



प्रदक्षिणा

यानि कानि च पापानि ज्ञाताज्ञात कृतानि च,
तानि सर्वाणि नश्यन्ति प्रदक्षिणं पदे पदे॥

Tuesday, February 3, 2015

भूमि पूजा

भूमि पूजा- नया मकान, नई दुकान या कोई भी नया निर्माण शुरू करते समय की जाती है। इसका शुभ महूर्त किसी विद्वान ज्योतिषी से जान लेना चाहिए। अगर गृह आरंभ से पहले नीव खोदने का महूर्त  नहीं किया गया है तो नीव खनन और गृह आरंभ दोनों एक दिन ही किए जा सकते हैं।
  • चांदी के सांप की पूजा का उद्देश्य
वास्तु विज्ञान और शास्त्रों का मत है कि भूमि के नीचे पाताल लोक है जिसके स्वामी भगवान विष्णु के सेवक शेषनाग भगवान हैं। इन्होंने ही अपने फन पर पृथ्वी को उठाकर रखा हुआ है। भूमि पूजन के समय नींव में चांदी के सांप की पूजा का उद्देश्य शेषनाग की कृपा पाना होता है। नींव में सांप को रखकर यह माना जाता है कि जिस प्रकार शेष नाग ने पृथ्वी को संभालकर रखा है उसी प्रकार शेष नाग उनके भवन को भी संभलकर रखें। भवन सुरक्षित और दीर्घायु होगा।

  • भूमि पूजन में कलश का महत्व
भूमि पूजन में कलश रखने के पीछे भी यही आस्था और विश्वास काम करता है कि इससे शेषनाग भगवान की कृपा प्राप्त होगी। शास्त्रों के अनुसार शेषनाग क्षीर सागर में रहते हैं इसलिए कलश में दूध, दही, घी डालकर शेषनाग का आह्वान मंत्रों द्वारा कलश में किया जाता है ताकि शेषनाग भगवान का प्रत्यक्ष आशीर्वाद मिले। कलश में सिक्का और सुपारी डालकर यह माना जाता है कि लक्ष्मी और गणेश की कृपा प्राप्त होगी। कलश को ब्रह्माण्ड का प्रतीक और विष्णु का स्वरुप मानकर उनसे प्रार्थना की जाती है कि देवी लक्ष्मी सहित इस भूमि में विराजमान रहें और शेषनाग भूमि पर बने घर को हमेशा सहारा देते रहें।
  • नींव  खनन सत तिथियों 

शुभ वार एवं  अश्विनी, रोहिणी, मृगशिर, आद्रा, पुनर्वसु, पुष्य, मघा, उ. फा., हस्त, चित्रा, स्वाति, अनुराधा, उ.षा., धनिष्ठा, शतभिषा, उ.फा, और रेवती नक्षत्र में लग्न शुद्धि देख कर करनी चाहिए । क्षय मास, अधिक मास भद्रा या कुयोग नही होने चाहिए । खुदाई के समय भूशयन न हो और राहु मुख भी देख लेना चाहिए। राहु मुख से पृष्ठ वर्ती दिशा से खुदाई करनी चाहिए। सूर्य जिस नक्षत्र में  हो उससे खुदाई वाले दिन का चन्द्र, चन्द्र नक्षत्र  ५, ७, ९, १०, १९ और २६ वाँ  हो तो पृथ्वी शयन करती है। इसमें खुदाई नहीं  करनी चाहिए ।
भवन निर्माण के समस्त महूर्तों में  गुरु शुक्र अस्त, नक्षत्र व अग्नि बाण पंचक, लग्न व  पंचांग शुद्धि का विशेष ध्यान रखना चाहिए ।

बैशाख, श्रावण, कार्तिक, मार्गशीर्ष, पौष, माघ मास, शुभ गृह के वार, सत तिथियाँ, मृगशिरा चित्रा, अनुराधा, रेवती, रोहिणी उ.षा., उ.फा., शतभीषा. स्वाति  धनिष्ठा , हस्त, पुष्य  नक्षत्र में  लग्न शुद्धि देख कर  गृह निर्माण करना चाहिए।
  • इन मुहूर्तों में  करें भूमि पूजा 
बैशाख, श्रावण, कार्तिक, मार्गशीर्ष, पौष,  माघ मास, शुभ गृह  के वार, सत  तिथियाँ, मृगशिरा  चित्रा, अनुराधा, रेवती , रोहिणी  उ.षा ., उ.फा., शतभीषा, स्वाति धनिष्ठा, हस्त, पुष्य  नक्षत्र में  लग्न शुद्धि देख कर गृह निर्माण करना चाहिए